Helemaal in het westen van El Hierro bevindt zich Montana Orchilla met aan de voet ervan de vuurtoren Faro de Orchilla. Montana Orchilla is een 199 meter hoge slakkenvulkaan met een grote explosiekrater, die in het Holoceen is gevormd. De hellingen op de voorgrond zijn een stuk ouder en zijn in hoofdzaak begroeid met struikvormige euphorbia's.
Lomo Negro
De afgelopen 12.000 jaar vonden op El Hierro verschillende uitbarstingen plaats, waaronder de veronderstelde raadselachtige eruptie van de vulkaan Lomo Negra. Deze vulkaan zou in 1793 zijn uitgebarsten en gold lange tijd als de laatst geregistreerde eruptie op het eiland. Uit verslagen blijkt echter nergens dat er omstreeks die tijd sprake was van een vulkaanuitbarsting. Hoog opspuitende lavafonteinen, lavastromen e.d. zouden de bevolking zeker niet ontgaan zijn. In verslagen uit die tijd blijkt daar niets van. Wel wordt gewag gemaakt van een reeks aardbevingen, die vaak aan een uitbarsting vooraf gaan. De opmerkelijk fris ogende lavastromen die de Lomo Negra omringen moeten daarom veel ouder zijn. De 'frisheid' van de lava is waarschijnlijk te verklaren door het droge klimaat op dit deel van het eiland, waardoor verwering grotendeels achterwege bleef.
Lomo Negro is een kleine vulkaankegel in het uiterste westen van El Hierro, noordelijk van Montana Orchilla. Van deze vulkaan werd verondersteld dat deze in 1793 zou zijn uitgebarsten. Uit niets blijkt dat toen een eruptie heeft plaatsgevonden, waarbij behalve een slakkenvulkaan ook veel zwarte basaltische lava werd uitgestoten. |
Pahoehoe-lava van de Lomo Negro. Het fris uitziende lavaoppervlak met een spaarzame begroeiing maakt de indruk niet zo lang geleden te zijn ontstaan. Dit is schijn. Het droge klimaat maakt dat erosie weinig greep op het lavagesteente heeft . De laatste uitbarsting van Lomo Negro dateert van vele jaren eerder, wellicht een paar duizend jaar geleden. |
Montana Chamuscada
Direct ten noorden van de plaats San Andres bevindt zich een groep slakkenvulkanen, die tezamen als Montana Chamuscada bekend staan. Deze vulkaankegels zijn waarschijnlijk ontstaan bij de laatste uitbarsting die op El Hierro heeft plaatsgevonden. Lavastromen uit de kraters bewogen naar het oosten tot in zee bij Punta Timijiraque. Het is mogelijk dat elders op El Hierro nog jongere vulkaankegels voorkomen. Door het ontbreken van organische resten kunnen deze tot op heden niet gedateerd worden. In de lava van Chamuscada is een stuk verkoolde boomstam gevonden, die na datering een ouderdom opleverde van ca. 2500 jaar.
Montana Chamuscada vormt in feite een kleine groep afzonderlijke slakkenvulkanen. Ze liggen in de buurt van de plaats San Andres in het noordoosten van het eiland. |
Bij de erupties die zo'n 2500 jaar geleden plaats vonden is veel los materiaal uit de kraters geblazen. De slakkenkegels zelf en de directe omgeving ervan bestaan voornamelijk uit fraai gelaagde, zwarte basaltische lapilli. Deze lapilli wordt hier en daar geëxploiteerd voor de productie van bouwstenen, maar wordt ook gebruikt voor verharding van wegen en paden. |
Vulkaan Tanganasoga
In het El Golfo dal op El Hierro ligt de grote, opvallende vulkaan Tanganasoga. De vulkaan bestaat uit een explosiekrater, die door de aanwezigheid van water door explosief geweld is ontstaan. Bij deze zogenoemde freatomagmatische uitbarsting werd in wijde omgeving veel fijn vulkanisch as afgezet.
Freatomagmatische uitbarstingen gaan met heftige explosies gepaard. Magma met een temperatuur van 1100 tot 1200 graden komt bij dit type eruptie in aanraking met grondwater of zeewater. Het water verdampt op slag, waarbij het gasvolume meer dan 1000 maal zo groot is dan die van vloeibaar water. Dit veroorzaakt een enorme gasdruk die voldoende is om hoogexplosieve stoomerupties te veroorzaken, waarbij aanwezige dakgesteenten met groot geweld worden weggeblazen. Magmadruppels versplinteren bij de stolling en vormen zeer fijn vulkanisch as dat in de wijde omgeving van de vulkaan terecht komt. Bij dergelijke uitbarstingen worden opvallend grote kraters gevormd, die anders dan bij andere erupties lager en ook veel breder zijn. Op grond van hun vorm kunnen freomagmatische vulkaankraters in het landschap makkelijk herkend worden. In de Duitse Eifel kennen we ze als Maare. Dit zijn met water gevulde explosiekraters. Radiometrische ouderdomsbepalingen leveren voor de vulkaan Tanganasoga een ouderdom op van ca. 6700 jaar.
De vulkaan Tanganasoga, hoog op de helling van El Golfo op El Hierro is ontstaan nadat een groot deel van de El Golfo-vulkaan door een enorme aardverschuiving in zee was gegleden. |
De Tanganasoga is de belangrijkste vulkaan in het dal van El Golfo. Hij vormt een slakkenkegel van basaltisch materiaal. |
|
|
Lavaveld van pahoehoelava in het gebied van El Lajial in het zuiden van El Hierro. |
Explosiekrater van een slakkenvulkaan in het vulkanische gebied van El Lajial, noordelijk van de plaats La Restinga in het zuiden van El Hierro. |
In het lavaveld van El Lajial in het zuiden van El Hierro steekt een hornito met zijn ronde mondopeninge enige meters omhoog. Hornito's zijn schoorsteenachtige lavakegels, die zich vormen boven een lavatunnel met stromende lava. De gasdruk in de lavatunnel kan zo hoog oplopen dat de gestolde korst erboven breekt en lava naar buiten spat en zo een hornito doet ontstaan. |
La Corona de El Lajial in het zuiden van El Hierro. We kijken in de lengterichting van een lavatunnel met zijn opening aan de voorzijde. Doordat de gloeiende lava aan de bovenzijde snel aan de atmosfeer afkoelt, vormt zich een korst die allengs dikker wordt. Daaronder stroomt de lava verder. Stopt de eruptie dan lopen deze lavatunnels leeg en blijft er een natuurlijke lavatunnel over. |
Ten westen van de plaats La Restinga in het zuiden van El Hierro zijn op de lavavelden van El Lajial verschillende vormen van pahoehoelava te zien. De stollingsvormen van basaltische lava doen aan bundels touw denken, vandaar de naam 'touwlava'. |
Pahoehoelava in de vorm van touwlava bij La Restinga in het zuiden van El Hierro. |
Zicht vanaf El Pinar op de slakkenkegel van Montana Orchilla in het westen van El Hierro. |
Montana Orchilla bestaat in feite uit twee samengegroeide slakkenkegels die uit basaltische lapilli, grovere pyroklasten en basaltische lava zijn opgebouwd. De brede krateropeningen maken duidelijk dat het om explosiekraters gaat, mogelijk ten gevolge van freatomagmatische erupties. |
Hornito tegen de flank van Montana Orchilla. De lavaklodders die tijdens de eruptie de lucht in zijn geslingerd, kwamen halfgestold in de onmiddellijke omgeving van het eruptiepunt neer, waar ze samensinterden tot een ietwat rommelige hornito. |
Hornito van dichtbij bij Montana Orchilla in het westen van El Hierro. |
De uitbarsting van 2011
In 2011 was op El Hierro sprake van onderzees vulkanisme. Vanaf zomer 2011 tot in december van dat jaar werden meer dan 10.000 aardbevingen geregistreerd. Ook de uitstoot van kooldioxide (CO2) was dagelijks bijzonder groot. De diepte waarop de aardbevingen plaats vonden lag tussen de vijf en vijftien kilometer. Het hypocentrum van de bevingen lag aanvankelijk onder de vulkaankegel van Tanganasoga, zuidwestelijk van de plaats La Frontera, in het dal van El Golfo. Eind september 2011 verplaatsen de seismische activiteiten zich meer en meer naar de zuidpunt van het eiland. Dit wijst op ondergrondse verplaatsing van magma in magmakamers onder El Hierro.
De inwoners van El Restinga hadden het meest te vrezen van de onderzeese eruptie in 2011. Een aantal malen waren de aardbevingen zo talrijk en leek de situatie zo dreigend, dat de inwoners naar het hoger gelegen El Pinar zijn geëvacueerd. |
Radaropname van het onderzeese vulkaanlichaam van El Hierro. Het eiland zelf vormt in feite de top van een grote onderzeese schildvulkaan. De rode cirkel geeft de locatie aan waar in 2011 gedurende enige tijd basaltische lava werd uitgestoten. Deze nieuwe onderzeese vulkaan ligt op 120 meter diepte wordt 'El Discreto' genoemd. |
In oktober 2011 traden zo'n 5 tot 6 km voor de kust, op 1000 m diepte een aantal onderzeese spleeterupties op. Een paar dagen later openden zich op 3,7 en 2,7 km voor de kust nog een tweetal eruptiepunten. De diepte hiervan lag tussen 750 en 500 m. Bewoners van het plaatsje La Restingua, in het zuiden op El Hierro, werden een aantal malen geëvacueerd naar het iets hoger gelegen El Pinar. Begin november waren er zelfs rookpluimen zichtbaar op het water en vormde zich een grote groene, borrelende vlek voor de kust. Hierin dreven rokende brokken opgeschuimd gesteente. Merkwaardig was dat de drijvende gesteentebrokken niet uit poreuze lava bestonden, maar uit grotendeels gesmolten en opgeschuimd sedimentair gesteente. Klaarblijkelijk waren de brokken afkomstig uit het basale pakket sedimenten op de oceaanbodem onder de vulkaan. In de opgeschuimde brokken trof men vrij veel kwarts aan. Dit silicamineraal komt in lavagesteenten op El Hierro niet voor.
Nadat de vele honderden aardbevingen al aankondigden dat magma bezig was zich onderaards te verplaatsen en dat er waarschijnlijk een uitbarsting op punt stond te gebeuren, zag men na enige tijd op enige afstand voor de kust opborrelend water en plekken waar het zeewater verkleurd was. |
De grote rondachtige vlek in het zeewater geeft aan waar zich onderzees het eruptiepunt bevindt. Dit lag op zeer korte afstand van de zuidpunt van El Hierro met de plaats La Restinga. Op de foto is La Restinga aan de witte vlek te herkennen. |
Het zeewater rond de zuidpunt met de kustplaats La Restinga was door stoffen die bij de onderzeese uitbarsting vrij kwamen, vreemd groen gekleurd. Het eigenlijke eruptiepunt onder water lag iets verder zeewaarts en is op de foto te herkennen aan de lichtblauwe rondachtige vlek i n het zeewater. |
Na verloop van tijd stegen uit het water voor de kust rook- en stoomwolken omhoog, waarbij er talrijke grote en kleine drijvende brokken opgeschuimd gesteente te zien waren. Onderzoek leerde dat het opgeschuimde gesteente geen puimsteen was, maar dat het van sedimentaire oorsprong moest zijn. De brokken zijn waarschijnlijk afkomstig van het sedimentpakket op de oceaanbodem onder de vulkaan. |
Sindsdien zijn de vulkanische activiteiten op El Hierro sterk verminderd, hoewel de aardbevingen aanhielden, zelfs tot begin januari 2016. De hypocentra van de bevingen lagen onderzees, in de bocht van El Golfo en voor de zuidwestpunt van het eiland, op diepten variërend van 15 tot 35 km. Onderwaterbeelden genomen door het onderzoeksschip Atlantic Explorer laten zien dat de top van de nieuwe vulkaan een seamount vormt op zo'n 120 meter onder het wateroppervlak. De nieuwe vulkaan kreeg de toepassselijke naam 'El Discreto'.
De dampende brokken opgeschuimd gesteente waren zo licht dat ze als een soort puimsteen op het wateroppervlak dreven. |
Een doorgeslagen opgeschuimd brok. In het gesteente is kwarts aangetroffen. Dit is een mineraal dat in basalt niet voorkomt. Het kwartsgehalte vormt een duidelijke aanwijzing dat het gesteente van sedimentaire oorsprong is, afkomstig van de oude oceaanbodem waarop de schildvulkaan van El Hierro zich heeft ontwikkeld. |