Op het eiland Lanzarote is het gebied van de 'Vuurbergen' (Montanas del Fuego) binnen het vulkaanpark Timanfaya door zijn fantastische kleuren, talloze vulkanen en lavavelden het meest in trek bij toeristen.

De uitbarstingen die op Lanzarote plaats vonden in de jaren tussen 1730 en 1736 hebben ongeveer een kwart van het eiland verandert in een maanlandschap. Een negental dorpen verdwenen van de aardbodem doordat deze bedolven werden onder zo'n tien meter dikke laag lava en lavaproducten. 

Geria is hét wijndorp op Lanzarote. Het ligt aan de rand van het vulkaanlandschap Timanfaya. Met kunst en vernuft probeert de plaatselijke bevolking hier met behulp van dauwneerslag nog een bestaan op te bouwen als wijnbouwer met laaggroeiende wijnranken op de met zwarte lapilli bedekte vulkaanhellingen. Voorbij het dorp komen uitgestrekte lavavlakten voor die als malpaïs bekend staan. Door het ruwe karakter zijn de lavavelden onbegaanbaar.

Het vulkaan- en lavalandschap dat in de 18e eeuw is ontstaan, is uitgeroepen tot nationaal park: Vulkaanpark Timanfaya. In dit gebied komen honderden slakkenvulkanen voor, zoals goed te zien is op de foto. De prachtige, soms roestrode tinten maken dat dit gedeelte bekend staat als Montanas del Fuego. Vertaald betekent dit 'vuurbergen'.  Voor toeristen, geologen en vulkanologen is dit een van de interessantste gebieden om te bezoeken.

De asfaltweg lijkt regelrecht naar de roodachtige, brede kratermond van Islote de Hilario te leiden. Bij deze vulkaan die zo'n drie kilometer voorbij de ingang van het vulkaanpark ligt, is vanwege de hoge temperatuur dicht onder het oppervlak een bezoekerscentrum/restaurant gebouwd, waar demonstraties worden gegeven om te laten zien hoe heet de directe ondergrond is. 

Delen van het vulkaanpark Timanfaya zijn bedekt met losse vulkanische producten, zoals donkere lapilli. Het vulkanisme heeft destijds uitsluitend basaltisch materiaal opgeleverd. De donkere lapilli laat door vochtopname van dauw enige plantengroei toe.

Een beroemd bezoekerspunt op Lanzarote is het plaatsje El Golfo aan de westkust van Lanzarote. Brandingsgolven hebben hier een scoriavulkaan voor de helft afgebroken, waardoor men een prachtig beeld krijgt van de inwendige bouw van zo'n vulkaan. Midden in de kraterput aan het strand ligt een meertje met groen water. De groene kleur wordt veroorzaakt door algen. Een attractie is het zoeken naar kleine geelgroene olivijnkristallen in het donkere strandzand. Mochten die niet gevonden worden, dan kunnen in El Golfo altijd nog zgn. 'olivino's' gekocht worden. Dit zijn geelgroene olivijnknollen die in het zwarte basalt voorkomen. Het zijn fragmenten mantelgesteente.

De imposante, kleurige kratermond van de slakkenvulkaan Islote de Hilario is door zijn roodachtige tint al van verre zichtbaar.

Pahoehoe-lava bij Casa la Manrique op Lanzarote. 

Behalve veel losse producten is tijdens erupties ook veel basaltische lava uit kraters en eruptiespleten gevloeid. Vaak stolde de lava als een ruwe, brokkelige massa, maar soms was de gasrijkdom zo gering dat de dunvloeibare lava uitharde met een glad oppervlak. Hierop zijn allerlei vloeistructuren bewaard zijn gebleven. Dit type lava komt op Hawaï veel voor en wordt 'pahoehoe-lava' genoemd.

Touwlava bij Las Manchas op Lanzarote.

Terwijl het oppervlak van de vloeibare lava snel aan de atmosfeer afkoelt en stolt, stroomt de lava daaronder gewoon door. Deze beweging veroorzaakt dat de pas gevormde stollingshuid op een karakteristieke manier gaat rimpelen. De rimpels doen denken aan bundels touw. Vandaar de naam touwlava. Touwlava is een vorm van pahoehoe-lava.

Pahoehoe-lava bij Geria op lanzarote. Het betrekkelijk jonge lavaoppervlak is bij deze plaats bedekt met allerlei korstmossen. Zij geven het lavaoppervlak een apart karakter. Het grote donkere brokstuk op de voorgrond is een vulkanische bom van basaltlava. Het lopen over de lava is verwoestend voor schoeisel. Het oppervlak is glasachtig met vlijmscherpe randjes en uitsteeksels. Schoenzolen kunnen daar slecht tegen, de rest van de schoenen trouwens ook. 

Basaltlava is, zoals hier bij Geria, over een vrij breed front uitgevloeid. Het lavaoppervlak stolde snel aan de atmosfeer, terwijl daaronder de roodgloeiende lava verder stroomde. Meermalen zijn op deze manier lavatunnels ontstaan, waarvan het dak als de tunnels leeggelopen waren, instortte. Bij de persoon op de foto is dit goed te zien.

Naast pahoehoe-lava komt in het vulkaanpark Timanfaya ook ruwe Aa-lava voor met zijn nog ruwere variant bloklava.  Door de trage vloeibeweging van de lava, is het oppervlak gestold en door het voortkruipen tegelijk ook weer gebroken. Hierbij zijn onregelmatige, ruwe blokken basalt ontstaan.

Bij het langzame voortkruipen van de uitgevloeide lava is door stolling ruwe Aa-lava ontstaan, die dikwijls tot wallen is opgestuwd. 

Hornito - Vulkaanpark Timanfaya op Lanzarote

Een hornito is een soort schoorsteen van lava die enige meters boven een lavaveld uitsteekt. Hornito's ontstaan als lava door lavatunnels stroomt, waarbij de druk soms zo groot wordt dat deze op een zwakke plek door het gestolde dak breekt. Als de lava is uitgevloeid en gestold is blijft er een holle kegel over met steile wanden. Hornitos kunnen hoogten bereiken tot zo'n twintig meter. De meeste hornito's storten in als de lavastroom is gestopt. Soms liggen ze met een aantal exemplaren achter elkaar.

Montana de Las Lapas - Timanfaya, Lanzarote.

Bij het neerkomen van de half gestolde lavaklodders op de kraterrand versinteren deze tot een semi-vast gesteente.

Opeengestapelde en versinterde lavaklodders op de kraterrand van een vulkaan in het vulkaangebied van Timanfaya.

Bij erupties worden gloeiende hete lavaklodders een eindweg de lucht in geslingerd en komen gestold of halfvast in de omgeving van het eruptiepunt neer. Door hun reis door de lucht hebben ze vaak aerodynamische vormen aangenomen met vloeistrepen van gestolde lava aan de buitenkant.

Losse gestolde lavaklodders van basaltische samenstelling te midden van lapilli. 

Basalt met gasholten en xenolieten van olivijn (duniet) - Timanfaya, Lanzarote.

Insluitsels van olivijngesteente in basalt zijn afkomstig uit de bovenste aardmantel. Meestal zitten ze opgesloten in het gesteente, maar ze zijn ook regelmatig te vinden als losse olivijnbommen, bijvoorbeeld in de scoriagroeven van Guatiza op lanzarote. De knollen zijn dan meestal omgeven door een dunne zwarte basaltkorst.

Gestolde lavastroom van de laatste eruptie in 1736 in Timanfaya op Lanzarote.

Montana Blanca is met zijn hoogte 595 meter een van de hoogste vulkanen op Lanzarote. Deze vulkaan ontstond samen met nog zo'n dertig andere scoriavulkanen langs een breuk die min of meer parallel loopt aan de zuidoostkust van het eiland. De vulkanen liggen vaak in rijen.

De naam Montana Blanca geeft aan dat deze door zijn lichtere kleur afwijkt van andere, veel donkerder vulkanen meer naar het zuidwesten. Montana Blanca ligt midden op het eiland, westelijk van de hoofdstad Arrecife. 

Malpaïs de Montana Blanca. Lanzarote blinkt door zijn droge klimaat sowieso niet uit als een groen eiland, maar echt desolaat zijn de uitgestrekte donkere lavavlakten hier en daar op het eiland. Hoewel de erupties van Montana Blanca tussen 300 en 500 jaar geleden hebben plaatsgevonden, is van plantengroei weinig te bespeuren. 

Het landschap bij Presa de Mala, een klein stuwmeer in het noordoosten van Lanzarote ziet er desolaat uit. Het is enigszins vlak heuvelachtig, het gevolg van miljoenen jaren verwering. Deze langdurige verwering is de oorzaak dat Lanzarote overwegend vlak is en door erosie in een soort peneplain is veranderd. Dat laatste is de oorzaak waarom op Lanzarote uitgestrekte lavavlakten voorkomen. De vloeibare basaltische lava ontmoette weinig hindernissen en kon daardoor makkelijk over flinke afstanden uitvloeien.

Met zijn 506 meter hoogte is Montana Corona in het noorden van Lanzarote een van de hoogste vulkanen op het eiland. In het vlak golvende landschap van Lanzarote valt de fraaie vulkaankegel al van verre op. Alle vulkanen op Lanzarote dateren vanaf zo'n 21.000 jaar geleden of zijn jonger, waarbij eerst in het noorden Montana Corona ontstond samen met een viertal andere scoriavulkanen, La Quemada de Maguez, Los Helechos,  La Cerca en La Quemada de Orzola langs een zuidoost - noordwest verlopende spleet. Van jongere, Holocene datum zijn de vulkanen in het midden van Lanzarote met als jongste die van Timanfaya. Deze vulkanen produceerden zoveel lava dat een groot oppervlak met basaltische lava bedekt werd. Lanzarote werd door vulkanische activiteiten in 20.000 jaar tijds bijna tweemaal zo groot. 

Hier en daar komen op de troosteloze lavavlakten enorme vulkanische bommen voor. Sommige zijn meer dan twee meter in doorsnee. Zij demonstreren de enorme gasdruk tijdens sommige basaltische erupties. Met groot gemak worden enorme stenen tientallen, zo niet honderden meters weggeslingerd.

Montana de Guenia bij Guatiza, zuidelijk van de plaats Mala in het noordoosten van Lanzarote. 

Bij Laat-Pleistocene en Holocene uitbarstingen zijn op Lanzarote tal van opvallende, vaak geïsoleerde of in rijen gerangschikte vulkaankegels ontstaan. De meeste produceerden aanvankelijk door hoge gasdruk vooral veel los materiaal, later gevolgd door overvloedige lava. Bij Guatiza heeft men jarenlang afzettingen van zwarte basaltische lapilli geëxploiteerd, waarbij in het groevelandschap hier en daar merkwaardige 'getuigebergjes' zijn blijven staan. De witte uitslag op de zwarte lapilli is salpeter.

Losse olivijnbommen kunnen op Lanzarote gevonden worden in de scoriagroeven bij Guatiza. De knollen zijn omgeven door een dunne korst van zwarte vesiculaire basalt.

Op Lanzarote zijn het massief van Famara in het noorden en dat van Los Ajaches in het zuiden erosierestanten van twee grote, ooit aanwezige schildvulkanen. Beide vormen de basis van het eiland Lanzarote. De miljoenen jaren oude vulkaanrestanten bestaan voornamelijk uit dicht boven elkaar afgezette plateaubasalten.

In de periode van 10,2 tot 3,8 miljoen jaar is in noorden van Lanzarote een enorm vulkanisch massief ontstaan. Het vulkanisme werd gevoed vanuit een reeks spleten in de onderliggende aardkorst. Met onderbrekingen ontstond een vulkanische structuur, waar het massief van Famara een restant vvan is, die waarschijnlijk te vergelijken is met de langgerekte Cumbre op La Palma of die van Esperanza - Pedro Gil op Tenerife.

De huidige steile kliffen van Famara in het noorden van Lanzarote zijn het gevolg van erosie door de zee, waarbij het verweringsmateriaal op de voorliggende zeebodem werd afgezet. De puinhellingen aan de voet van de kliffen gaan heel geleidelijk over in prachtige vlakke zandstranden. Het huidige massief van Famara geeft slechts een povere indruk van het enorme vulkanische complex dat hier ooit moet hebben gelegen. Famara en Los Ajaches in het zuiden vormden vroeger twee aparte eilanden, die door vulkanisch uitbarstingen van de Tias-vulkaan in het noorden van Lanzarote in een paar miljoen jaren tijds aaneengesmeed werden tot het huidige Lanzarote. 

Van de Famaravulkaan is bekend dat een heel groot deel van het oorspronkelijke vulkaanlichaam door bergstortingen in zee is afgegleden, waarna door de eroderende werking van de oceaandeining het huidige Famara is ontstaan met zijn typisch gebogen kustlijn.

Het hoogste punt op Famara en daarmee op Lanzarote is de 671 meter hoge Las Penas del Chache.

Bij Salinas de Janubio, gelegen aan de weg van Playa Blanca en Yaiza in het noordwesten van Lanzarote wint men in vlakke basins zout uit zeewater. Deze manier van zoutwinning vind overigens over ter wereld nog plaats.

Op Lanzarote werd het zout vooral gebruikt voor het conserveren van vis, voordat uitgebreide koel- en vriesinstallaties het bewaren van vis makkelijker maakten. Tegenwoordig is het winnen van zeezout weer lucratiever geworden. De verschillende kleuren in de zoutbassins worden vooral veroorzaakt door de aanwezigheid van microorganismen.

Direct ten noorden van Lanzarote liggen in zee een paar kleine vulkanische eilanden, waarvan vooral La Graciosa prachtig te zien is vanaf de hoge kliffen van Famara. Al deze eilanden zijn ontstaan op een oud erosieplatform dat aan het eind van het Tertiair en in het Pleistoceen is ontstaan.

Het negen kilometer lange eiland La Graciosa vormt een vlak, laagliggend plateau dat bedekt is door lava, pyroclastica en duinzand.

Het eiland wordt gedomineerd door een drietal vulkanen die op rij liggen. Deze vulkanen zijn ontstaan in de periode tussen 39.000 en 11.130 jaar geleden. Een vierde vulkaan, Montana Bermeja, is veel jonger. Deze vulkaan is vanaf zo'n 5100 jaar geleden met tussenpozen actief. De basaltische lava die tijdens erupties uit de krater stroomde heeft La Graciosa een stuk groter gemaakt.

Het zuidoosten van Lanzarote wordt ingenomen door het oude vulkanische massief Los Ajaches. Hier vindt men de alleroudste vulkanieten die op Lanzarote voorkomen. Brede valleien, vlakke dalbodems, glooiende hellingen bepalen het landschap. Alleen aan de oostkust is het reliëf veel onrustiger. Daar vinden we ook diepe ruige ravijnen. Met name dit gebied is heel slecht ontsloten.

Het vulkanische gebied van Los Ajaches is iets meer dan 46 km2 groot. Het gebied is maar een klein gedeelte van de oorspronkelijke schildvulkaan die miljoenen jaren geleden, in het Tertiair, boven water kwam en in die tijd een zelfstandig eiland vormde, met iets later een vergelijkbaar eiland Famara in het noorden van Lanzarote. 

Het landschap van grote delen van Lanzarote is vrij vlak golvend. Het is het resultaat van miljoenen jaren erosie. Ondanks de verlatenheid en het woestijnachtige karakter imponeren de landschappen mede door hun kleuren.

Het oostelijke deel van Los Ajaches bezit veel relief en diepe ravijnen (barranco's) met steile hellingen. Dit gedeelte is voor bezoekers slecht ontsloten, wegen zijn er weinig. Het hoogste punt is Atalaya de Femes (607m). Opvallend is dat in de hellingen een groot aantal dicht opeen liggende basaltafzettingen te zien zijn. Ze hellen onder een geringe hoek. Deze basalten werden in het Tertiair geproduceerd door opeenvolgende erupties van een grote schildvulkaan, waar Los Ajaches momenteel slechts een klein deel van uit maakt.

Playa de Papagayo in het zuiden van Lanzarote is geliefd bij badgasten. Oostelijk van Playa Blanca komen een aantal stranden voor die onder de naam Playas Papagayo bekend staan. Het is nauwelijks voor te stellen dat dit vlakke deel van Lanzarote ooit onderdeel was van een enorme basaltische schildvulkaan. Het vlakke gebied is bedekt door erosieproducten, die het eerdere reliëf volkomen aan het oog ontrekken. 

De zuidkant van Lanzarote met de witte apartementen complexen van Playa Blanca, gezien vanaf de kraterrand van Montana Roja.  Door het gebrek aan vegetatie bepalen de kleuren van de vulkanische gesteenten en hun verweringsproducten het landschap.

De zuidwestpunt van Lanzarote wordt ingenomen door het Rubicon-platform. Het 53 km2 km grote gebied is overwegend vlak met als enig opvallende element de 194 meter hoge vulkaan Montana Roja. Deze vulkaan bezit een bijna perfecte ronde vorm en een vlakke kraterbodem. De kraterrand is alleen naar het NNW open. Het markeert de opening waardoor een grote hoeveelheid lava over de vlakke omgeving is uitgevloeid. Over de ouderdom van Montana Roja zijn de meningen verdeeld. Men schat dat deze vulkaan zo'n 800.000 jaar oud is. De enorme vlakke krater suggereert erupties waar water een rol in zou kunnen hebben gespeeld.

Montana Roja met aan de horizon de sterk geërodeerde heuvels en toppen van de Tertiaire schildvulkaan Los Ajaches. De lava die uit Montana Roja is gevloeid heeft oorspronkelijk een veel groter gebied bedekt dan wat vandaag de dag te zien is. De steile, rotsige kliffen langs de kust maken duidelijk dat sinds de actieve periode van deze vulkaan een flink gedeelte van het lavadek door erosie is verdwenen.

Islote de Hilario is een bijzonder atrractiepunt in het vulkaanpark Timanfaya. Het restaurant/bezoekerscentrum is aangelegd op de vulkaan. Op enige decimeters onder het oppervlak heerst een temperatuur van honderden graden. Dit betekent dat vrij dicht onder het oppervlak afkoelend magma aanwezig moet zijn.

Naast het restaurant heeft men een metersdiep gat geboord en daarin een stalen buis ingebracht. Voor toeristen wordt een emmer water in de buis gegoten, dat vervolgens na een paar seconden als een kunstmatige geysir er weer uit komt.

De hitte van de lava direct onder het oppervlak is zo groot dat dor struikgewas binnen enkele seconden in brand vliegt. Lopend over de grond is van de hitte weinig te merken. Door met de hand wat steengruis weg te vegen, wordt de hitte snel merkbaar.

Ten behoeve van de toeristen heeft men bij het gebouw boven een diep gat in de lavabodem een grote barbeque gebouwd met daarop een rooster. Hierop worden worsten, kippenbouten e.d. in korte tijd gereed gemaakt voor consumptie. Door de hand boven het rooster te houden merkt men heel snel dat het eronder erg heet moet zijn. In de diepte van de put is geen vloeibare lava te zien, alleen donker lavagesteente.