Zwerfstenen zoeken is een boeiende bezigheid. Het vinden van een

zeldzaam type gidsgesteente of een kei met een bijzonder fraaie

structuur geeft dikwijls een gevoel van opwinding. Minder bekend

is dat tussen het grind en zwerfstenen ook fossielen te vinden zijn.

In het uitgehorde grind van zandwinningsbedrijven in het midden en

zuiden van ons land kom je talloze fossielen tegen. De meeste zijn

verkiezeld en afkomstig uit het stroomgebied van Maas en Rijn. In het

oosten en noordoosten van ons land zijn de oudere zandafzettingen

afkomstig uit Scandinavië en Noordwest-Rusland. Hierin komt weliswaar

veel minder grind voor, maar de fossielen die er in te vinden zijn, zijn

haast legendarisch. Denk maar aan de talloze fraai gevormde

verkiezelde sponzen en koralen als Aulocopium, Astylospongia,

Carpospongia,Proheliolites en Paleoavosites, om maar enkele te

noemen.

Ammonietafdruk - Zwerfsteen van Wilsum (Dld.).   Afdrukken van ammonieten komen regelmatig voor in grijze verkiezelde stukken klei-ijzersteen uit het Teutoburgerwoud en het Wiehengebergte in Duitsland.	Verkiezeld hout - Zwerfsteen van Ellertshaar (Dr.).   De meeste stukken verkiezeld of versteend hout zijn afkomstig van naaldbomen. Hierin zijn vaak prachtige jaarringstructuren zichtbaar.

De bodem van Nederland is rijk aan fossielen. Zwerfsteenfossielen

vormen daarin een belangrijk onderdeel.

Rivieren hebben met hun afgezette zandpakketten min of meer het

fundament gelegd, maar nadat het landijs op het eind van Saalien

uit ons land verdween, bleef een wisselend dik pakket gletsjerpuin

achter, bestaande uit een mengsel van klei, zand, grind en stenen.

Dit noemen we keileem. Naast veel granieten, gneizen en zandstenen

komen in deze keileem ook veel Ordovicische en Silurische kalkstenen

voor. Ze zijn die door het landijs meegevoerd uit geërodeerde

kalksteenafzettingen in het Oostzeegebied.

In de loop van de tijd zijn veel van deze kalkzwerfstenen door

wegzijgend regenwater opgelost en verdwenen. Echter, op plaatsen

waar de laag keileem sterk kleiïg en/of dik genoeg was, bleven ze

bewaard. Dit laatste is vooral het geval op de noordelijke Hondsrug

tussen Noordlaren en het noorden van de stad Groningen. Ook zuidelijker

op deze heuvelrug, bij Gieten, kwamen bij graafwerkzaamheden uit

het dikke keileempakket veel kalkzwerfstenen te voorschijn.

Silurische beyrichiënkalk met de brachiopode Dalmanella canaliculata - Zwerfsteen van Groningen.	Favosites sp. - Zwerfsteen van Groningen.   In de kalksteenrijke keileem van de noordelijke Hondsrug komen relatief veel zwerfstenen voor van versteend koraal, zoals deze 'honingraatkoraal'.

Ook elders in Noord-Nederland zijn op talrijke plaatsen paleozoïsche

kalkzwerfstenen in de bodem aangetoond. Jammer genoeg zijn ze

meestal onbereikbaar of de locaties zijn niet (langer) toegankelijk.

We hoeven maar te denken aan vindplaatsen in Twente, de

Noordoostpolder en in Gaasterland.

Naast paleozoïsche kalkstenen zijn ook bijzonder veel vuurstenen

naar ons land getransporteerd. Vuursteen vormt onregelmatige knollen,

platen en pijpen in wit krijtgesteente. Ze zijn afkomstig uit krijtafzettingen in

het zuiden van Zweden, Denemarken en de zuidelijk Oostzee.

Vuursteen bestaat voornamelijk uit kiezelverbindingen en is behalve

keihard ook goed bestand tegen chemische verwering (oplossing). Op

talloze plaatsen in Noord- en Midden-Nederland kom je zwerfstenen

van vuursteen tegen, zoals op akkers, in zandverstuivingen, op

zandpaden en in groeves en bouwputten.

Vuursteen met bryozoënfragmenten - Zwerfsteen van Niebert (Gr.).	Een curieuze vondst van een zeeëgel in vuursteen met een 'venster' waarin een tweede exemplaar aanwezig is. - Zwerfsteen van Govelin (Dld.).

Vuursteen is bijzonder rijk aan fossielen. Met name mosdiertjes (bryozoën)

zitten er veel in. Vrijwel ieder stukje bevat er tientallen, want

ze zijn klein, maar wel ongelooflijk gevariëerd. Het bekendst zijn wel de

opvallende vuursteen zeeëgels, die vaak los gevonden worden.

In onderstaande hoofdstukken zal nader op de verschillende groepen

zwerfsteenfossielen ingegaan worden.