Tabulate koralen komen op de noordelijke Hondsrug relatief

veel voor, niet alleen in aantal, maar ook wat soortenrijkdom

betreft. Uit inventarisaties blijkt dat de meeste soorten die uit

het Oostzeegebied beschreven zijn, ook gevonden zijn in de

keileem van de Hondsrug.

In ontsluitingen in smeltwaterzanden rond Haddorf en Neuenkirchen

in het Duitse grensgebied, oostelijk van Enschede, komen deze fossiele

koralen in vergelijkbare samenstelling voor als in Groningen. Al eerder

werd vastgesteld dat de Groninger zwerfsteenkoralen afkomstig zijn

uit het noordoostelijke Oostzeegebied bij Estland. Zwerfsteenkoralen

die bij Haddorf en Neuenkirchen zijn verzameld, zouden ook uit meer

westelijker delen van de Oostzee kunnen komen, inclusief Gotland.

Het zwerfsteengezelschap bij haddorf en neuenkirchen is namelijk

gemengd West- en Oostbaltisch.

Sarcinula rakverense - Zwerfsteen van Wilsum (Dld.) In de vorm van lavendelblauwe verkiezelingen komt dit koraaltype betrekkelijk veel voor in het grind in zandzuigerijen in het oosten en noordoosten van ons land.	Sarcinula organum - Zwerfsteen van Wilsum (Dld.). Van Sarcinula zijn een paar soorten bekend die ook als zwerfsteen in ons land voorkomen.

Sarcinula

Sarcinula is van Ordovicische ouderdom. In het Onder-Siluur waren

deze koralen uitgestorven. In de keileem van Groningen en Haren is

het een zeldzaam koraaltype. Opvallend is dat koraalskeletten van

Sarcinula in kalksteenzwerfstenen vaak geheel of gedeeltelijk verkiezeld

zijn. In oude Groninger collecties (19^e en vroeg 20^e eeuw) zijn de

bruinachtige uitgeloogde, zeer poreuze koraalskeletten van Sarcinula

vrij talrijk aanwezig. Deze kwetsbare, sterk poreus verkiezelde koralen

zijn afkomstig uit de verweerde toplaag van de keileem die in ondiepe

bouwputten in Groningen en Haren werd aangesneden. Destijds werden

bij de bouw van villa's kelders aangelegd, maar veel dieper dan een

meter of 2 onder maaiveld kwam men doorgaans niet.

Sarcinula luhai - Zwerfsteen van Groningen.   Het oorspronkelijke kalkskelet is secundair verkiezeld. De cylindrische corallieten staan op enige afstand van elkaar en zijn door horizontale platforms met elkaar verbonden. Zwerfstenen van Sarcinula zijn in de keileem van de noordelijke Hondrug betrekkelijk zeldzaam. Meest vormen ze kleine, deels verkiezelde zwerfsteentjes. Sarcinula kwam uitsluitend in het Ordovicium voor.

Kolonies van Sarcinula - vroeger Syringophyllum genoemd - bestaan

uit twee tot ruim vijf millimeter grote, cylindrische corallieten. De

corallieten zijn met elkaar verbonden door horizontale, boven elkaar

geplaatste kalkplatforms. Doorgaans zijn de platforms dicht boven

elkaar geplaatst, maar de onderlinge afstanden variëren. De corallieten

staan doorgaans relatief wijd uiteen, in andere gevallen zijn ze met

weinig tussenruimte dichter opeengepakt. Het skelet van Sarcinula

herinnert in de verte aan dat van de recente, vuurrood gekleurde

orgelpijpkoraal Tubipora musica.

Tubipora musica is een koraal waarvan het opvallend rood tot roodviolette skelet op een verzameling orgelpijpjes lijkt. De cylindrische koraalbuisjes zijn door horizontale kalkplatforms met elkaar verbonden. Enige gelijkenis met de fossiele Sarcinula is aanwezig. Tubipora is een wijdverspreide koraalsoort (Alcyonacea) die in de Indische en Grote Oceaan voorkomt. De soort wordt aangetroffen van de Rode Zee en Oost-Afrika tot in Zuidoost-Azië, inclusief Japan, Australië).

De corallieten van Sarcinula bezitten doorgaans dikke wanden. Op

doorsnede tonen de corallieten langs hun omtrek een rand met poriën

(maximaal 24), waardoor het beeld van een radertje of tandwieltje

wordt opgeroepen. De tabulae zijn meestal relatief dik, horizontaal

of iets naar onderen doorgebogen.

Sarcinula sp. - Zwerfsteen van Paddepoel, Groningen.   De ronde corallieten bezitten een dikke wand met daaromheen een porierand.	Sarcinula sp. - Zwerfsteen van Paddepoel, Groningen.
Sarcinula sp. - Zwerfsteen van Groningen.    De meeste zwerfstenen van deze soort zijn geheel of gedeeltelijk verkiezeld. Etsen met zoutzuur heeft daarom weinig zin. De fossielen worden er niet mooier op.	Sarcinula sp. - Zwerfsteen van Paddepoel, Groningen.

Van Sarcinula zijn een aantal soorten beschreven die ook als zwerfsteen

voorkomen en door fossielenverzamelaars zelfs op soort zijn te

determineren. Sarcinula organum is het bekendste type met ronde,

tot 3 mm grote corallieten. Ze staan gemiddeld twee tot drie millimeter

uit elkaar, maar kunnen elkaar in sommige gevallen ook bijna raken.

De horizontale kalkplatforms liggen doorgaans zo’n 2 tot 4 mm apart

van elkaar. De tabulae zijn meestal horizontaal in de corallieten geplaatst.

Sarcinula organum - Zwerfsteen van het Engels Kamp in Groningen.	Sarcinula organum - Zwerfsteen van het Engels Kamp in Groningen.
Sarcinula organum - Zwerfsteen van de Boteringesingel in Groningen.   Deze koraal is geheel uitgeloogd. Alleen de verkiezelde delen zijn bewaard gebleven.De buitenzijde van deze zwerfsteen vormt het oorspronkelijke kolonieoppervlak.	Sarcinula organum - Zwerfsteen van Groningen.
Sarcinula organum - Zwerfsteen van het Engels Kamp in Groningen.	Sarcinula organum - Zwerfsteen van Paddepoel, Groningen

De ronde corallieten bij Sarcinula luhai zijn gemiddeld iets groter

dan bij S. organum, nl. 3 tot 4 mm. Ze staan op onderlinge afstanden

van 1,5 tot 3 millimeter. De wanden zijn relatief dik, tot 0,5 mm. De

kalkplatforms liggen dicht opeen. De tabulae zijn doorgaans horizontaal

of iets concaaf naar onderen doorgebogen. Septale stekels zijn aanwezig,

maar zijn moeilijk te zien. S. luhai en S. organum zijn in veel gevallen

moeilijk van elkaar te onderscheiden.

Sarcinula lata is makkelijk te herkennen aan zijn grote corallieten.

Op doorsnede zijn deze zo'n 5 mm groot. S. lata is van alle sarcinula's

het grofst gebouwd. Uit zwerfsteenvondsten blijkt dat de onderlinge

afstand van de corallieten varieert. Meestal staan deze op een halve

tot meer dan hun eigen doorsnede van elkaar verwijderd. De corallieten

zijn omgeven door een zeer duidelijke, relatief brede poriënrand. Van

boven gezien lijken de corallieten op tandwieltjes.

Sarcinula lata - Zwerfsteen van Groningen.   Deze soort bezit de grootste corallieten, met doorsneden tot ca. 5mm.	Sarcinula lata - Zwerfsteen van Groningen.

De tabulae staan betrekkelijk wijd uiteen en zijn meer of minder

horizontaal of zelfs schuin in de coralliet geplaatst. Sommige tabulae

zijn convex naar onderen doorgebogen.

De afzonderlijke kalkplatforms zijn op dwarsdoorsnede makkelijk van

elkaar te onderscheiden, hoewel hun onderlinge afstanden wisselen.

Soms zijn de platforms dicht boven elkaar geplaatst, in enkele gevallen

staan ze wijder uiteen.

Sarcinula rakverense tenslotte, is de soort met de kleinste

corallietdoorsneden, nl. 2 tot 3 mm. S. rakverense komt regelmatig

voor onder lavendelblauwe verkiezelingen, als kalkzwerfsteen is deze

soort erg zeldzaam. De horizontale kalkplatforms zijn vrij dun en duidelijk

van elkaar gescheiden. De tabulae zijn trechtervormig naar onderen

doorgebogen. Septale stekels of dito kalkrichels zijn onduidelijk aanwezig.

Sarcinula rakverense - Zwerfsteen van Paddepoel, Groningen.   Deze soort is herkenbaar aan zijn relatief smalle corallieten. Als kalkzwerfsteen komt S. rakverense weinig voor. Als lavendelblauwe verkiezeling meer.	Sarcinula sp. - Zwerfsteen van de Hereweg in Groningen.   In deze bruin verweerde en geoxideerde kalksteen zijn de verkiezelde cylindrische corallieten en hun verbindende platforms fraai uitgeprepareerd.