Het op naam brengen van stromatoporen is niet makkelijk. Dit

geldt zowel voor in situ verzamelde exemplaren als voor onze

zwerfsteenstromatoporen. Misschien zijn stromatoporen daarom

niet erg in trek bij verzamelaars. Het niet kunnen herkennen

komt voornamelijk door de zeer fijne, slecht zichtbare skeletstructuur

van deze fossiele sponzen. Hier komt nog bij dat toegankelijke

literatuur niet beschikbaar is en met name zwerfsteenstromatoporen

sterk geleden hebben van het transport; de stenen zijn afgeschuurd

en/of gebroken en zitten bovendien vol met krassen en blutsen.

Alleen als stomatoporen nat gemaakt worden valt iets van een

skeletstructuur te zien, maar dat is ook maar zeer tijdelijk. Kortom,

verzamelaars kunnen weinig met deze fossielen.

 

 

 

Zo komen stromatoporen uit onverweerde keileem te voorschijn, afgeschuurd en vol met blutsen en krassen. Van de fijne skeletstructuur is in droge toestand weinig te bespeuren. Pas na het etsen met zuur zijn de skeletelementen zichtaar onder de loep of binoculair.

 

 

 

Met de lavendelblauwe verkiezelingen uit het oostelijk grind is het

al niet beter gesteld. Doorgaans moeten we het doen met kleine

steentjes, fragmenten dus, en herkenbare skeletstructuren die het

verkiezelingsproces overleefd hebben. Bovendien laten verkiezelingen

zich niet met een chemisch trucje verbeteren. Dit lukt met kalksteen

stromatoporen wel*. Het maakt daarbij niet uit of het keileemvondsten

zijn of stromatoporen die verzameld zijn op de Oostzee-eilanden

Gotland en Saarema zijn.

 

 

 

Lavendelblauw verkiezelde stromatopoor - Zwerfsteen van Wilsum (Dld.).   Aan de vorm en de schalige bouw is deze zwaar verkiezelde stromatopoor te herkennen, maar de fijne skeletelementen zijn bij het verkiezelingsproces grotendeels verloren gegaan.

 

 

 

 

* Met een oplossing van mieren- of fosforzuur, in de vorm van schoonmaakazijn,

kunnen kalkige stromatoporen geëtst worden. Door de werking van het zuur lost

calciumcarbonaat op, waarbij de fijne skeletelementen zich bij het etsen door

hun afwijkende kristalstructuur duidelijker aftekenen. Het etsen gaat het veiligst

met schoonmaakazijn, maar met een zoutzuuroplossing (10%) gaat het sneller

en is het resultaat vaak ook beter.

 

 

Afhankelijk van de grootte van de stromatoporen vullen we een plastic afwasbak

of dito emmer met lauw water zodanig dat de stromatoporen ruim onder staan.

Voeg vervolgens, afhankelijk van de hoeveelheid kalkstenen,  één of twee

theekopjes zoutzuur aan het water toe. Werk niet andersom in verband met het

mogelijke opspatten van zoutzuur. Het calciumarbonaat van de stromatoporen

reageert heftig met het zuur, waardoor de oplossing gaat bruisen. Het beste

doe je dit in de buitenlucht. Gebruiken we schoonmaakazijn dan dient dit

onverdund gebruikt te worden.

 

Zorg ervoor dat de stenen met een houten stok of plastic spatel regelmatig

omgehusseld worden. Hierdoor vermijden we storende etsstrepen op de kalkstenen.

Nadat het bruisen vrijwel is opgehouden, zorgen we ervoor dat de stenen op de

bodem van de emmer vrij van elkaar komen te liggen. Let er op dat de meest

interessante zijde van de fossielen vrij in het nog zure water komt te liggen. Laat

de emmer met fossielen een volle dag met rust. Borstel daarna de stromatoporen

onder de kraan af en laat ze drogen. Als het goed is zijn de fijne skeletstructuren

nu duidelijk zichtbaar.

 

Deze methode hoeft niet tot stromatoporen beperkt te blijven. Het kan met

kalkstenen van alle geologische leeftijden. Eventueel aanwezige fossielen,

zoals foraminiferen, bryozoën en koralen komen gegarandeerd duidelijk te

voorschijn. Pas echter op met fossielen die bij het doorslaan van de kalkstenen

te voorschijn zijn gekomen, zoals schelpen en trilobietresten. Het etsen daarvan

heeft geen zin, sterker nog, in het zuur lossen die op.

 

 

Thecia swindereniana - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.   Bij het behandelen van kalksteenfossielen met verdund zoutzuur worden kleine skeletelementen door hun afwijkende kristalstructuur prachtig uitgeëtst.	Subalveolitella sp. - Zwerfsteen van Haddorf (Dld.).   Het maakt niet uit waar de kalkstenen gevonden zijn of uit welke periode deze stammen. Als de fossielen uit calciumcarbonaat bestaan zijn de fijnere structuren met schoonmaakazijn of (beter nog) met verdund zoutzuur heel fraai naar voren te halen.

 

 

 

 

Onderstaande beschrijvingen zijn gebaseerd op kalkige zwerfsteen

stromatoporen uit de kalkrijke keileem van de Hondsrug.

Stromatoporen zijn ook van andere vindplaatsen bekend, zoals

uit de omgeving van Haddorf en Neuenkirchen in Duitsland en

ueberhaupt in Noord-Nederland waar keileemafzettingen kalkstenen

bevat.

 

 

 

Labechia

Van deze stromatopoor zijn slechts enkele zeer kleine

zwerfsteenvondsten bekend. Het kalkskelet kan massief zijn,

maar uit de vondsten blijkt meest een laminaire bouw. Het

coenosteum bestaat uit een opeenstapeling van convex gebogen

plaatjes die op dwarsdoorsneden een fijn blaasvormige structuur

te zien geeft. Reeksen kleinere blaasjes vormen rechtopstaande,

relatief dikke ronde pilaartjes. Aan het oppervlak zijn deze als

ronde, iets donkerder gekleurde papillen zichtbaar. Door

rekristallisatie van het kalkskelet kleuren de gevonden exemplaren

van Labechia wit. Het oppervlak toont opvallend genoeg enige

gelijkenis met een favosiet.  

 

 

Labechia conferta, bovenaanzicht. Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.	Labechia conferta, zijaanzicht. Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.
Labechia conferta, bovenaanzicht. Zwerfsteen van Haren (Gr.).   Bij eerste aanblik doen zwerfsteentjes van Labechia aan een favosiet denken.	Labechia conferta, zijaanzicht. Zwerfsteen van Haren (Gr.).
Labechia conferta - Zwerfsteen van Groningen.	Labechia conferta - Zwerfsteen van Groningen.

 

 

 

Pachystylostroma

Zeldzaam type stromatopoor, dat voor zover bekend steeds in

de vorm van kleine zwerfsteentjes is gevonden. De skeletstructuur

is afwijkend en tegelijk opvallend. Het coenosteum bestaat uit

kortere of langere, onregelmatig alternerend gerangschikte,

lensvormige blazen en blaasjes. Deze zijn van elkaar gescheiden

door horizontale groeizones of lamellen, die uit veel kleinere,

dichter opeen gelegen blaasjes bestaan. Pilaartjes in de vorm van

korte of iets langere stekeltjes vormen duidelijk zichtbare verticale

kalkstructuurtjes in het skelet. Astrorhizae komen niet voor.

 

 

 

Pachystylostroma sp. - Zwerfsteen van Haren (Gr.).	Pachystylostroma sp., zijaanzicht - Zwerfsteen van Haren (Gr.).
Pachystylostroma sp. - Zwerfsteen van Groningen.	Pachystylostroma sp. - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.
Pachystylostroma estoniense - Zwerfsteen van Haddorf (Dld.).   De skeletstructuur van deze stromatopoor is zo karakteristiek dat de soort zonder microscoop te determineren is.	Pachystylostroma estoniense, detail van steen hiernaast.

 

 

 

 

Clathrodictyon

Op dwarsdoorsneden is een regelmatige, horizontale vier- tot

rechthoekige maasstructuur te zien van laminae en pilaartjes.

De fijne  structuur is met het blote oog te herkennen. De laminae

worden gevormd door een aaneenschakeling van convex gebogen

of meer afgeplatte kalkplaatjes, die aan één zijde naar onderen

afgebogen zijn en incomplete pilaartjes vormen. Ze lopen niet

door tot de daaronder gelegen lamina. De kalkelementjes zijn in

regelmatige, parallelle laagjes gerangschikt, soms vormt de

structuur in zijn geheel een meer of minder uitgesproken golvend

patroon. Mamelonen kunnen aanwezig zijn. Astrohrizae zijn maar

zelden duidelijk waarneembaar.

 

 

 

Clathrodictyon sp. - Lavendelblauwe verkiezeling van Wilsum Dld.).	Clathrodictyon sp., detail - Lavendelblauwe verkiezeling van Wilsum (Dld.).
Clathrodictyon turritum - Lavendelblauwe verkiezeling van Itterbeck (Dld.).   Deze stromatoporensoort bezit op het kolonieoppervlak relatief grote mamelonen. Bovenaan rechts zijn daarvan nog twee zichtbaar. Als gevolg hiervan is de skeletstructuur op overlangse doorsnede sterk geplooid.
Clathrodictyon lenticulare - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.	Clathrodictyon lenticulare - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen
Clathrodictyon sp. - Zwerfsteen van Groningen.	Clathrodictyon sp., detail skeletstructuur overlangs. Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.
Clathrodictyon mohicanum - Gedeeltelijk verkiezelde zwerfsteen van Groningen.	Clathrodictyon mohicanum, overlangse doorsnede - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.

 

 

 

 

Ecclimadictyon

Op dwarsdoorsnede toont deze stromatopoor een vermiculaat

tot enigszins hakerig patroon door de zigzag verlopende laminae.

Op dwarsdoorsnede vormt het skelet een structuur van een zeer

fijn diagonaal of zigzag netwerk van kleine onregelmatige blaasjes.

De laminae zijn direct met elkaar verbonden zonder de vorming

van pilaartjes. Astrorhizae, indien aanwezig, zijn onregelmatig van

vorm. Ecclimadictyon lijkt oppervlakkig op Clathrodictyon maar

onderscheidt zich van deze door de schuin oplopende of zigzag s

tructuur van de skeletelementen.

 

 

Ecclimadictyon sp., bovenaanzicht - Lavendelblauwe verkiezeling van Wilsum (Dld.).	Ecclimadictyon sp., zijaanzicht - Lavendelblauwe verkiezeling van Wilsum (Dld.).
Ecclimadictyon sp. - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.	Ecclimadictyon sp., detail skeletstructuur - Zwerfsteen van het Engels kamp, Groningen.
Ecclimadictyon sp. - Zwerfsteen van Groningen.	Ecclimadictyon sp., detail skeletstructuur - Zwerfsteen van Groningen.
Ecclimadictyon sp., zijaanzicht - Zwerfsteen van Groningen.	Ecclimadictyon sp. - slijpplaatje van kalksteenexemplaar, overlangse doorsnede.

 

 

 

 

Plexodictyon katriense

Lijkt oppervlakkig op Ecclimadictyon, maar de sterk naar onderen

afbogen kalkplaatjes vormen gezamenlijk een veel duidelijker

diagonaal netwerk, dat bovendien grover van bouw is. Bovendien

zijn relatief dikke paralaminae aanwezig. Deze lopen als lichtkleurige

lijntjes horizontaal en schuin door het skelet . Naar hun uiteinden toe

worden ze dunner en wiggen ze uit. Astrorhizae zijn afwezig.

 

 

 

Plexodictyon katriense - Zwerfsteen van Haren (Gr.).	Plexodictyon katriense - Zwerfsteen van Haren (Gr.).
Plexodictyon katriense, bovenaanzicht - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.	Plexodictyon katriense, zijaanzicht - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.

 

 

 

 

Symplexodictyon ( =Diplostroma)

Tot voor kort beschouwde men Diplostroma als een apart genus.

De gelijkenis met Symplexodictyon is echter zo groot- zij het dat

Diplostroma iets grover van structuur is – dat men besloten heeft

dit genus bij Symplexodictyon onder te brengen. ‘Diplostroma’ bezit

een zeer regelmatige, meest horizontale structuur door de parallelle

rangschikking van een groot aantal dicht opeen staande, relatief

dikke laminae. Karakteristiek voor ‘Diplostroma’ was dat de laminae

op veel plaatsen door een dun, helder tussenlaagje overlangs in

tweeën gedeeld zijn. Aan geëtste exemplaren is dit onder de binoculair

of met de loep makkelijk te zien. Deze mediane structuur is een

neomorfose en is ontstaan als gevolg van rekristallisatie. Pilaartjes

zijn regelmatig verticaal in de galerijen tussen de laminae geplaatst.

 

 

 

Symplexodictyon (Diplostroma) sp., bovenaanzicht met doorsneden van woonbuizen van de rugose koraal Entelophyllum rugosum - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.	Symplexodictyon (Diplostroma), detail skeletstructuur - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.   De coenostea van stromatoporen als Symplexodictyon convictum, Symplexodictyon (Diplostroma) en Densastroma bevatten vaak symbionten. Soms zijn het tabulate koralen, maar meestal betreft het wijdvertakte kolonievormende rugose koralen. Op bovenstaande foto zijn doorsneden zichtbaar van de rugose koraal Entelophyllum rugosum. Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.
Symplexodictyon (Diplostroma) sp. - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.	Symplexodictyon (Diplostroma) sp., detail skeletstructuur - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.
Symplexodictyon (Diplostroma) sp. - Zwerfsteen van Groningen.	Symplexodictyon (Diplostroma), detail met laminae en pilae - Zwerfsteen van Groningen.
Symplexodictyon (Diplostroma) - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.   Het genus Diplostroma is opgesteld mede op grond van de aanwezigheid van een dunne, heldere mediane structuur in de laminae. Dit calcietisch tussenlaagje is echter secundair en is het gevolg van rekristallisatie. De pijlen wijzen naar de laminae waar deze mediane structuur duidelijk zichtbaar is. Diplostroma is daarom ondergebracht bij het genus Symplexodictyon. Omdat de skeletstructuur afwijkt van Symplexodiction convictum en zwerfsteentjes vrij algemeen voorkomen, is de oude naam tussen haakjes toegevoegd.	Symplexodictyon sp., zijaanzicht - Zwerfsteen van Haren (Gr.).

 

 

 

 

Symplexodictyon convictum

Heeft op dwarsdoorsnede wel iets weg van Clathrodictyon, maar

mist de typische vesiculaire structuur. Laminae zijn op gelijkmatige

afstanden boven elkaar geplaatst en zijn ononderbroken. In de

laminae is soms sprake van de aanwezigheid van een mediane sutuur.

De laminae zijn van elkaar gescheiden door korte gelijkvormige ronde

pilaartjes. De skeletstructuur als geheel vormt een regelmatig,

rechthoekig fijn netwerk. Symplexodictyon wordt meestal gevonden

in symbiose met een fijngebouwde tabulaat (Syringopora affabilis)

en ingegroeide rugose koralen. Astrorhizae zijn zwak ontwikkeld en

niet vertakt.

 

 

 

Symplexodictyon convictum - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.   Stromatoporen van deze soort tonen vrijwel altijd een symbiose met de tabulate koraal Syringopora affabilis. Naast Densastroma is dit de meest voorkomende zwerfsteenstromatopoor.	Symplexodictyon sp. met Syringopora affabilis - Zwerfsteen uit de binnenstad van Groningen.   In dit sterk verweerde exemplaar zijn de corallieten (=woonbuisjes) van Syringopora geheel opgelost. Desondanks is de typische bouw van stromatopoor en tabulaat goed zichtbaar gebleven.
Symplexodictyon convictum met Syringopora affabilis, bovenaanzicht - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.	Symplexodictyon convictum met Syringopora affabilis, zijaanzicht - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.
Symplexodictyon convictum, bovenaanzicht met Syringopora affabilis - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen	Symplexodictyon convictum met Syringopora affabilis, zijaanzicht - Zwerfsteen van Haren (Gr.).
Symplexodictyon sp. met Syringopora affabilis - Hemse beds, Ardre, Gotland, Zweden.	Symplexodictyon sp. met Syringopora affabilis, detail - Ardre, Gotland, Zweden.

 

 

Densastroma

Dit is een van de meest voorkomende kalksteenstromatoporen uit

de keileem. De fossielen zijn vaak van een afstand al te herkennen

aan de knollige zwerfsteenvorm. Densastroma bezit een zeer dichte

structuur zonder zichtbare skeletelementen. De kleur van de

onverweerde keileemvondsten is vaak (donker)bruin. Op de

latilaminae zijn dikwijls 3-7 mm grote astrorhizae aanwezig. Ze

tekenen zich als kleine sterretjes op het oppervlak af. Aan geëtste

exemplaren vallen vaak de symbiontische, smalle cylindrische

doorsneden van rugose koralen te zien. Daarnaast zijn op het

oppervlak van de latilaminae ook regelmatig kleine figuurtjes z

ichtbaar die op kleine slakkenhuisjes lijken. Het zijn de met heldere

calciet gevulde gangetjes van spirorbis, een borstelworm.

 

 

Densastroma sp. - Zwerfsteen van Groningen.   Verweerde zwerfstenen van Densastroma bezitten een fijn suikerkorrelig oppervlak waarop zich de latilaminae duidelijk aftekenen. Zij verlenen zwerfstenen een gelaagde indruk.	Densastroma sp. - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.   Tabulate koralen, bryozoen en ook stromatoporen vertonen soms verkiezelingsverschijnselen. De verkiezelde partijen kleuren wit.
Densastroma sp. - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.   De donkere figuurtjes zijn doorsneden van met heldere calciet opgevulde gangetjes van Spirorbis, een Silurische borstelwormpje.	Densastroma sp. - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.   Door het etsen met zuur kunnen fijne skeletstructuren zichtbaar worden gemaakt. Echter, bij Densatroma helpt dit maar zeer ten dele. De sterk gelaagde bouw komt weliswaar goed tot uitdrukking, maar de bepalende skeletstructuren blijven zelfs onder een binoculair te onduidelijk. Voor de soortbepaling helpen alleen slijpplaatjes.

 

 

 

 

Pseudolabechia

Een fraai gebouwd type stromatopoor. Aan geëtste exemplaren

vallen op dwarsdoorsnede allereerst de lichter gekleurde

verticale kolommen op. Het zijn smalle bundelvormige

structuren, die op regelmatige afstanden van elkaar

gerangschikt zijn. Onder de binoculair blijken ze te bestaan

uit kleine schuin opwaarts divergerende kalkelementjes.

Oppervlakkig gezien doen ze aan veervormige structuren

denken. De matrix van het kalkskelet bestaat uit onregelmatig

met elkaar vergroeide dunne, gebogen kalkplaatjes, waardoor

een fijne blaasjestructuur ontstaat.

 

Aan het oppervlak vormen de veervormige kolommen vaag

begrensde, lichtkleurige vlekjes. Van dichtbij is te zien dat

ze rondachtig van vorm zijn en een netvormige structuur bezitten.

De schuin naar buiten divergerende kalkelementen zijn op

doorsnede rond. Ze zijn verbonden door smalle lijntjes. Met elkaar

zorgen ze voor de hiervoor genoemde netstructuur.

 

 

 

Pseudolabechia sp., zijaanzicht - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.	Pseudolabechia sp., bovenaanzicht - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.
Pseudolabechia sp., zijaanzicht - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.	Pseudolabechia sp., bovenaanzicht - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.
Pseudolabechia sp., bovenaanzicht - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.	Pseudolabechia sp., detail bovenaanzicht - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.
Pseudolabechia sp., zijaanzicht - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.	Pseudolabechia sp., zijaanzicht met veervormige bundels - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.

 

 

 

 

Stromatopora

Samen met Densastroma zijn zwerfstenen van Stromatopora

algemeen in de keileem te vinden. De vorm van het coenosteum

is zeer verschillend. Vaak vinden we onregelmatig golvend

verlopende laminaire vormen in kalkstenen, maar algemener

zijn de compacte knolvormige exemplaren. Zelfs aan geëtste

exemplaren is de zeer fijne structuur van het skelet niet makkelijk

herkenbaar. De afzonderlijke kalkelementen lijken wel met elkaar

versmolten te zijn. De zichtbaarheid ervan wordt vrij vaak

bemoeilijkt door rekristallisatie.

 

 

Onder de binoculair blijkt dat de kalkskeletten uit dicht opeen

gelegen, relatief dikke laminae bestaan met korte pilaartjes of

net andersom. Het verschil met Densastroma is dat deze laatste

nog minder van zijn samenstellende skeletstructuurtjes laat zien.

Zien we op dwarsdoorsneden aan geëtste exemplaren iets van

zeer fijne horizontale en verticale structuurtjes, dan hebben we

waarschijnlijk met Stromatopora te doen. Het is echter oppassen,

want er zijn meer stromatoporen met een zeer fijne skeletstructuur.

Om die van elkaar te onderscheiden zijn microscooppreparaten

noodzakelijk. Acetaatpeels geven bij stromatoporen onbevredigende

resultaten. De overige stromatoporen bezitten een veel opener,

vesiculaire structuur. Astrorhizae kunnen bij Stromatopora aan- of

afwezig zijn, dat geldt ook voor mamelonen.

 

 

 

Stromatopora sp., zijaanzicht coenosteum - Zwerfsteen van Groningen.	Stromatopora sp., zijaanzicht met skeletstructuur - Zwerfsteen van Groningen.
Stromatopora pseudotuberculata, bovenaanzicht coenosteum - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.	Stromatopora pseudotuberculata, detail oppervlak - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.
Stromatopora pseudotuberculata, detail oppervlak - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.	Stromatopora pseudotuberculata, detail zijaanzicht coenosteum - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.

 

 

 

 

Parallelostroma

Het coenosteum van deze stromatopoor kan uiteenlopende vormen

bezitten. Meestal zijn ze massief halfbolvormig, cylindrisch of

paddestoelvormig. Opvallend aan deze soort is de regelmatige

kruislingse rangschikking van de skeletelementen, waarbij vooral

de horizontaal geplaatste laminae opvallen. De dicht opeen

liggende laminae zijn in verhouding dik en zijn duidelijk zichtbaar

bij geëtste exemplaren. Ze zijn van elkaar gescheiden door

horizontale, parallel aan de laminae gerangschikte galerijen. De

pilaartjes zijn kort. Ze zijn uitsluitend in de interlamellaire ruimten

aanwezig. Verder komen in wisselend aantal smalle verticaal

gerangschikte tubes voor. Deze doorsnijden de laminae. Op het

oppervlak en ook op de latilaminae zijn stervormige astrorhizae

aanwezig.

 

 

 

Parallelostroma sp., zijaanzicht - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.	Parallelostroma sp., bovenaanzicht - Zwerfsteen van Groningen.
Parallelostroma sp., zijaanzicht coenosteum - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.	Parallelostroma sp., zijaanzicht - Zwerfsteen van Haren(Gr.).
Parallelostroma sp., zijaanzicht - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.	Parallelostroma sp., zijaanzicht met aanduiding van latilaminae - Zwerfsteen van Haren (Gr.).

 

 

 

 

Lophiostroma

Gezien zijn afwijkende bouw mag dit een opvallend type stromatopoor

genoemd worden. Zwerfsteenvondsten zijn altijd klein, hooguit een

paar centimeter breed en hoog. Opvallend is dat de steentjes aan de

bovenzijde duidelijk gestippeld zijn. Het patroon wordt veroorzaakt

door afgesleten papillen. Dit maakt Lophiostroma zo makkelijk

herkenbaar. De papillen staan dicht opeen en zijn meestal donkerder

van kleur dan de matrix.

 

 

Vondsten van Gotland laten zien dat het kalkskelet van Lophiostroma

nooit compleet uit het gesteente te voorschijn komt. Altijd zijn het

kleine en soms wat grotere fragmenten, dun, een paar millimeter vaak,

en daardoor uitermate kwetsbaar. De bovenzijde is voorzien van, zo

lijkt het, dicht opeen staande korte, ca. een millimeter hoge stekeltjes

(papillen of tuberkels).

 

Het coenosteum van Lophiostroma is laminair incrustrerend en maakt

door de horizontale groeilijnen een duidelijk gelaagde indruk. De

laminae liggen zeer dicht opeen. Pilaartjes ontbreken, waardoor er

geen interlaminaire ruimten aanwezig zijn. Opvallend is dat de laminae

op onderling korte afstand kegelvormig omhoog gebogen zijn, waardoor

op dwarsdoorsnede een typisch sterk gegolfd patroon ontstaat.

 

 

 

Lophiostroma schmidti, bovenaanzicht met papillen - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.	Lophiostroma schmidti, zijaanzicht - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.
Lophiostroma schmidti, bovenaanzicht - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.	Lophiostroma schmidti, overlangse doorsnede - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.
Lophiostroma schmidti - Zwerfsteen van Haren (Gr.). Lophiostroma heeft als substraat een afgestorven? kolonie van Paleofavosites gekoloniseerd.	Lophiostroma schmidti - Zwerfsteen van Haren (Gr.). Op de foto is goed te zien dat deze stromatopoor zich als een dikke korst over de kolonie van Paleofavosites heeft gevormd.

 

Lophiostroma schmidti - klein fragment van dun, laminair coenosteum - När, Gotland, Zweden.   Het oppervlak van deze soort is bedekt met dicht op elkaar gelegen papillen.

 

 

 

 

Clavidictyon

Dit is de enige stromatopoor met een bundelvormig kalkskelet,

opgebouwd uit smalle cylindrische takken. Op het eerste gezicht

doen vondsten van Clavidictyon aan vertakte koralen als Thamnopora

en Pachypora denken, maar het ontbreken van enige structuur doet

anders vermoeden. Ook in natte toestand zijn behalve de takstructuur

nagenoeg geen details te bespeuren. Pas na het etsen van de

vondsten blijkt dat de takken op dwarsdoorsnede een vaag zichtbare

concentrische structuur van laminae tonen. Ook is zichtbaar dat de

laminae zich in de perifere delen van de takken manifesteren. Meer

naar het centrum is een onregelmatig netwerkpatroon zichtbaar.

 

 

 

Clavidictyon sp., overlangse doorsnede - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.   Takvormige stromatoporen zijn zeldzaam, ook als zwerfsteen. Pas na etsing is iets van een lamellaire structuur in de dwarsdoorsneden te zien.	Clavicictyon sp., dwarsdoorsnede - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.
Clavidictyon sp. - Zwerfsteen uit de noordelijke binnenstad van Groningen.   De onregelmatig takvormige stromatopoor is grotendeels verkiezeld. Door verwering zijn de kalkige partijen opgelost en verdwenen.	Clavidictyon sp., dwarsdoorsnede - Zwerfsteen van Helpman, Groningen

 

 

 

 

Amphipora

De taxonomie van Clavidictyon is niet duidelijk, net zo min als die

van de eveneens takvormige Amphipora. Het aangegeven verschil

tussen beide stromatoporen is dat bij Amphipora een smal rond

axiaal kanaaltje in de takken aanwezig is. Bij Clavidictyon ontbreekt dit.

 

 

 

Amphipora sp. - Zwerfsteen van het Engels Kamp, Groningen.   De smalle cylindrische takken van deze soort bevatten in het centrum een smal kanaaltje. Op doorsneden is deze te herkennen aan een donkere stip.