Gidsgesteenten op een rijtje
In de loop van de tijd hebben wetenschappers en vooral zwerfsteenliefhebbers op
talloze plaatsen in Scandinavië gesteentemonsters verzameld en deze vergeleken
met zwerfstenen. Op deze wijze heeft men van ca. 150 verschillende
zwerfsteensoorten het herkomstgebied in Scandinavië vast kunnen stellen. Jaarlijks
worden aan deze lijst nieuwe soorten toegevoegd.
Gidsgesteenten worden in hoofdzaak samengesteld door granieten en porfieren,
omdat deze door kleur en structuur vaak zo karakteristiek van uiterlijk zijn dat herkenning
goed mogelijk is. Metamorfe en sedimentaire gesteenten zijn door het gemis aan
specifieke kenmerken minder geschikt. Wel kunnen ze in een aantal gevallen dienen
als statistisch gidsgesteente.
Terzijde
Wat zijn statistische gidsgesteenten?
Dit zijn zwerfstenen met een karakteristiek uiterlijk, waardoor zij makkelijk van andere
zwerfstenen zijn te onderscheiden. De herkomst in Scandinavië is bekend, maar niet
zodanig dat ze als echte gidsgesteenten kunnen worden beschouwd. Hun aanwezigheid
in het zwerfsteengezelschap geeft extra aanwijzingen hoe deze is samengesteld en uit
welk deel van Scandinavië de zwerfstenen afkomstig zijn.
Voorbeelden van statistische gidsgesteenten zijn o.m. Kalmarsundzandsteen en Kinnediabaas.
Deze laatste komt voor in Zuidwest-Zweden, maar ook op de Kinnekülle en nabijgelegen 'bergen',
noordelijker in Zuid-Zweden. Verder geldt de zwart-wit gespikkelde Hanaskogvuursteen van
Kristianstad in Zuidoost-Zweden ook als statistisch gidsgesteente.
In zwerfsteengezelschappen die gedomineerd worden door rapakivi's, treffen we vaak rode
en paarsbruin gevlekte zandstenen aan. Ze zijn van Precambrische ouderdom en afkomstig
uit de noordelijke Oostzee en de Botnische Golf. Ook dit zijn statistische gidsgesteenten.
Hun aanwezigheid bevestigt of versterkt het Oostbaltische karakter van het zwerfsteengezelschap.
Kalmarsundzandsteen - Zwerfsteen van Damsdorf (Dld.).
Deze bruingele tot bruinviolette zandsteen is aan zijn karakteristieke kleur en gelaagdheid in zwerfsteengezelschappen makkelijk te herkennen. Het moedergesteente komt voor langs de Kalmarsund aan de zuidoostkust van Zweden. |
Paarsbruine Jotnische Vlekkenzandsteen - Zwerfsteen van Emmerschans (Dr.).
Deze en meer roodgekleurde gevlekte zandstenen zijn begeleiders van rapakivi's in Oostbaltische zwerfsteengezelschappen. Ze komen voor op de bodem van de noordelijke Oostzee en in de zuidelijke Botnische Golf. |
Veel zwerfsteenverzamelaars beschouwen sommige basalten en diabazen ook als gidsgesteente.
In oudere zwerfsteenboeken worden deze als zodanig behandeld. Het blijkt
echter dat vooral diabazen op verschillende plaatsen in Scandinavië als vast gesteente
voorkomen. Dat maakt deze dus ongeschikt als gidsgesteente. Voorbeelden hiervan zijn
de bekende Oejediabaas (ook het porfierische type), Asbydiabaas en Kongadiabaas e.a..
Als statistisch gidsgesteente zijn enkele typen daarentegen wel te gebruiken. Basaltzwerfstenen komen voor een belangrijk deel uit Zuid-Zweden, maar komen ook voor in het Zuidnoorse Oslogebied. Zwerfstenen hiervan dienen hooguit als statistisch gidsgesteente in een West-Baltisch zwerfsteengezelschap.
Min of meer vergelijkbaar is de situatie bij de Elfdalenporfieren uit Dalarne in Midden-
Zweden. Als gidsgesteente onderscheidt men een flink aantal subtypen, zoals Zwarte
en Bruine Blybergporfier, Kallbergetporfier, Klittbergporfier, Rännasporfier en andere.
Voor het Dalarnegebied zijn het weliswaar goede en ook karakteristieke gesteenten,
maar de voorkomens van de verschillende porfieren zijn dikwijls niet duidelijk afgegrensd
of ze komen op meerdere plaatsen in het Dalarnegebied voor. Het is dus beter om
bij deze porfieren te kiezen voor de generieke naam Elfdalenporfier.
Belangrijk
De foto's op de pagina's hieronder leiden U naar een aantal albums met foto's van gidsgesteenten. Zoals U kunt vaststellen zijn deze foto's van slechte kwaliteit. Dit ligt niet aan de foto's zelf, maar wordt veroorzaakt door de wijze waarop U via deze site wordt omgeleid naar een andere site waar de foto's zijn opgeslagen. Door op het gewenste album te klikken worden de foto's in Canon-Gateway geopend. Klik vervolgens op een van de afbeeldingen. Met 'volgende' of 'vorige' navigeert U door het album.
Als het bekijken van de foto's niet lukt?
Voor het bekijken van de foto's van de gidsgesteenten is een zgn. flashprogramma nodig. Waarschijnlijk
heeft U die al op uw computer geïnstalleerd, maar mogelijk gebruikt U een oudere versie. In dat geval krijgt
U op het beeldscherm een melding te zien om het flasprogramma te installeren of te updaten. Volg verder
de aanwijzingen op het scherm.