Bij dit type migmatiet is het onderscheid tussen donkere paleosoom
en lichtere neosoom vaak zeer duidelijk. Opvallend is dat de
relatief smalle, scherp begrensde leucosomen sterk geplooid zijn.
Het onregelmatig kronkelend karakter ervan lijkt sterk op het beeld
dat wij zien bij mensen met spataderen. Heel dikwijls zien we dat
de overgang tussen paleosoom en neosoom scherp begrensd is
door een smalle, vrijwel zwarte rand (melanosoom). Dit
is het gedeelte waar door
opsmelting veldspaat- en kwartsbestanddelen uit zijn verdwenen.
 |
 |
| Migmatiet met een ptygmatische structuur - Zwerfsteen van Eext (Dr.). | Migmatiet met een ptygmatische structuur - Zwerfsteen van Ellertshaar (Dr.). |
Van dichtbij bekeken zien we bij dit type – vooral bij gezaagde en
gepolijste zwerfstenen – dat het gesteente in zijn geheel sterk
geplooid is, alleen is dat aan de paleosomen vaak moeilijk te zien.
Het verloop van de kronkelende leucosomen is niet gebonden aan
de schistositeit van het gesteente. De lichtkleurige aders kunnen
elkaar onder verschillende hoeken kruisen. Ook zijn ze waar ze
elkaar doorsnijden niet merkbaar verdikt of anders van structuur.
 |
 |
| Migmatiet met een ptygmatische structuur - Zwerfsteen van Buinen (Dr.). |
Migmatiet met een ptygmatische structuur - Zwerfsteen van Eext (Dr.). Het granietische kwarts/veldspaatmengsel vormde oorspronkelijk een recht verlopende ader in het gesteente. De donkere rand langs de leucosoom is de melanosoom. |
Het ontstaan van de ptygmatische structuur is onduidelijk. Voor
een deel zijn ze het gevolg van opsmelting van veldspaat- en
kwartsbestanddelen in de paleosoom, zeker als op de overgang
deze beide een melanosoom aanwezig is. In
andere gevallen kan het ook gaan om van elders aangevoerd
magmatisch materiaal dat via smalle spleten in het
gesteente is doorgedrongen, die op een later tijdstip door tektonische oorzaken zijn geplooid.
 |
 |
| Migmatiet met een ptygmatische structuur - Zwerfblok van Staberhuk, Fehmarn (Dld.). |
Migmatiet met een ptygmatische structuur - Zwerfsteen van Sinebjerg, Funen (Dk.). Het moedergesteente (paleosoom) is een amfiboliet, met daarin grillig verlopende leucosomen die voornamelijk uit kwarts en veldspaat bestaan. Uit de structuur van de leucosomen valt op te maken dat het gesteente intensief is geplooid. |
Verdieping
De ptygmatische structuur is een extreme vorm van plooiing van het metamorfe gesteente,
die zich vooral openbaart in het kronkelende verloop van de leucosomen. De omgevende
paleosoom lijkt daarvan gevrijwaard te zijn gebleven. Dit laatste is echter niet het geval. De
fijnkorreligheid, de donkere kleur van het gesteente, samen met de rekristallisatie-effecten
erin maken dat plooiingsverschijnselen in de paleosoom moeilijk of soms geheel niet te zien
zijn. Daarnaast zijn talloze zwerfsteenmigmatieten te vinden waarbij zowel paleosoom als
neosoom prachtige coherente plooingsstructuren tonen. Ook geplooid, maar anders dan de
ptygmatieten. Deze geplooide typen werden eerder wel in een aparte groep ondergebracht.
Migmatieten met een geplooide structuur zijn niet zeldzaam te vinden.
 |
|
Prachtig voorbeeld van een migmatiet met een ptygmatische structuur - Zwerfsteen van Helsinki, Zuid-Finland. De lichtkleurige leucosoom wordt aan weerszijden begrensd door een smalle zwarte melanosoom. Het gesteente heeft een sterke plooiing ondergaan. |
