Pegmatieten en ook schriftgranieten hebben onder (zwerf)steenliefhebbers een bijzondere klank. De sterk spiegelende splijtvlakken van grote kristallen kaliveldspaat of de typische vorm van de kwartsfiguurtjes in schriftgraniet zijn haast magisch. Zulke stenen laat je niet liggen.

Pegmatiet en schriftgraniet zijn feitelijk hetzelfde. Ook schriftgraniet is een pegmatiet maar wordt zo genoemd vanwege de bijzondere tekening van het gesteente. In schriftgraniet

tekenen zich figuurtjes af die doen denken aan wigvormige

spijkerschrifttekens uit het oude Mesopotamië. Doordat de

kwartsfiguurtjes niet in elke schriftgraniet even hoekig en

strak zijn, doen ze even gemakkelijk aan Arabische of Hebraïsche

lettertekens denken. Soms vertonen de kwartsfiguurtjes een sterke

gelijkenis met sommige letters uit ons eigen alfabet. Deze opvallende figuurtjes, die vaak nog op een bijzonder regelmatige wijze verspreid in het gesteente voorkomen, spreken zelfs leken aan.

Schriftgraniet vormt dus geen aparte steensoort. Het maakt deel

uit van pegmatietvoorkomens. Schriftgraniet vormt daarin kleine en grotere, onregelmatige gevormde partijen. Pegmatiet en schriftgraniet gaan onmerkbaar in elkaar over. Pegmatiet zelf is doorgaans een (zeer) grootkorrelig

gesteente, dat voornamelijk uit lichtkleurige kaliveldspaat

en kwarts bestaat, met daarnaast accessorische mineralen als zilverkleurige muscoviet, granaat of pikzwarte naalden van toermalijn. 

Pegmatiet vormt aders, gangen, lenzen in andere magmatische

en metamorfe gesteenten. Pegmatietvoorkomens vormen

tientallen en zelfs honderden meters grote vingervormige uitstulpingen aan de buitenzijde van

granietmassieven. Hoewel het gesteente onder de ganggesteenten wordt gerangschikt, zou een classificatie als dieptegesteente in veel gevallen relevanter zijn.

 

Zwerfstenen van zowel schriftgraniet als van pegmatiet komen

betrekkelijk veel voor, pegmatiet meer dan schriftgraniet.

 

Hiernaast wordt daar dieper op ingegaan.

Pegmatietader in biotietgneis - Vradal in Zuid-Noorwegen. In het Precambrische gneisgebied in Zuid-Noorwegen komen op verschillende plaatsen pegmatieten voor. Bij Evje in het Setesdal worden ze al tientallen jaren geëxploiteerd.	Geplooide biotietgneis met smalle pegmatietaders - Vradal, Zuid-Noorwegen.	Biotietgneis met pegmatietader met daarin rookbruine kwarts, witte kaliveldspaat en amazoniet. Deze laatste is een blauwgroene variëteit van kaliveldspaat - Vradal, Zuid-Noorwegen..

Schriftgraniet - Hoge Veld, Bunnerveen (Dr.).	Detail van pegmatietgraniet met grote kaliveldspaatkristallen en grijze klodders kwarts - Framnes, Nisser, Zuid-Noorwegen.