Behalve in het Viborggebied en op Aland komen typische viborgieten ook nog in een aantal andere rapakivimassieven voor.
Op Russisch grondgebied zijn aan de oostkant van het Ladogameer
uit het rapakivimassief van Salmi ook viborgieten beschreven. Het gesteente bevat
talrijke, relatief grote plagioklaasomrande ovoïden. Zwerfstenen uit
dit gebied zijn bij ons niet te verwachten. Dit is evenmin het geval
met rapakivigranieten uit het Viborggebied. Beide gebieden liggen te
oostelijk om van daar zwerfstenen te kunnen verwachten.
![]() |
![]() |
Viborgiet van Salmi - Pitkyaranta, Salmi, Rusland. | Viborgiet van Salmi, detail - Pitkyaranta, Salmi, Rusland. |
![]() |
![]() |
Viborgiet, type 'Baltic brown' , twee kleurtypen - Ylämaa, Viborg. | Viborgiet 'Baltic Brown' - Ylämaa, Viborg, Finland. |
In het Kökarmassief, zuidoostelijk van Åland, zijn ook rapakivi’s bekend
die als viborgiet ontwikkeld zijn. Ze zijn nauwelijks van die uit het
Viborggebied te onderscheiden. De ovoïden zijn 2 tot 6cm groot.
Sommige bezitten een relatief dikke ring van plagioklaas. De dikte van
de plagioklaasring kan oplopen tot ca. 5mm. Het voorkomen in het
noorden van de Kökar-archipel is klein. Het voornaamste rapakivitype in het Kökargebied
is echter geen viborgiet, maar een roodachtige of oranjerode, sterk porfierische biotietrapakivi met opvallend grote, rechthoekige eerstelingkristallen van kaliveldspaat.
![]() |
![]() |
Viborgiet van Kökar? - Zwerfsteen van Emmerschans (Dr.). | Viborgiet van Kökar? - Zwerfsteen van Emmerschans (Dr.). |
Aan de Zweedse kant van de Botnische Golf, bij de stad
Sundsvall, komt op het eiland Rödö een volrode tot oranje-rode
grootkorrelige rapakivigraniet voor met ovoïden tot 4 cm in doorsnede.
Sommige ovoïden zijn voorzien van een plagioklaasmantel. Deze mantel
is vaak onvolledig ontwikkeld of ontbreekt.
![]() |
![]() |
Viborgiet van Rödö - Zwerfsteen van Groningen. | Viborgiet van Rödö - Zwerfsteen van Norg (Dr.). |
Rapakivi’s met grote ovoiden, vaak zonder plagioklaasmantel,
komen algemeen voor in de massieven van Vehmaa en Laitila (gezamelijk ook wel het Nystadmassief genoemd) in het
zuidwesten van Finland. Door het ontbreken van plagioklaasmantels
zijn het geen echte viborgieten. Door het wisselende gehalte aan
hoornblende en plagioklaas kunnen deze gesteenten omschreven
worden als viborgietische pyterlieten of zelfs als pyterlieten. De
voornaamste typen in beide gebieden lijken sterk op elkaar, hoewel
de ovoïden in de Laitilarapakivi gemiddeld iets groter zijn dan die in
Vehmaa.
![]() |
![]() |
Laitila-rapakivi - Zwerfsteen van Johannistal, Oostzee (Dld.). Het merendeel van de kaliveldspaatovoïden bezit geen plagioklaasmantel, wel is vrij veel hoornblende aanwezig. Petrografisch is het dus een viborgietische pyterliet. | Witte Laitila-rapakivi - Zwerfsteen van Groningen. Ook dit is, afgezien van een enkele kleine, plagioklaasomrande ovoïde, een viborgietische pyterliet. |
![]() |
![]() |
Vehmaa-rapakivi - Zwerfsteen van Johannistal, Oostzee (Dld.). Viborgietische pyterlieten van Vehma en die van Laitila verschillen weinig van elkaar. | Vehmaa-rapakivi - Zwerfsteen van Todendorf, Oostzee (Dld.). Plagioklaasmantels om de kaliveldspaten ontbreken, hoornblende is wel rijkelijk aanwezig. Petrografisch gezien is dit een viborgietische pyterliet. |
In de overige rapakivimassieven in Finland en in Zweden (nog zo’n
12 in getal) komen geen viborgieten voor. Het belangrijkste gesteentetype
is veelal een porfierische rapakivigraniet met rechthoekige of afgerond
rechthoekige kaliveldspaateerstelingen. In enkele gevallen, zoals op
Kökar, kunnen de eerstelingen uitgegroeid zijn tot megakristen met
een lengte tot wel 8cm.
Sinds een paar jaar is duidelijk dat ook in Midden- en Zuid-Zweden
granieten voorkomen die als rapakivi`s beschouwd mogen worden. De
granieten bezitten rapakivi-kenmerken als idiomorfe, al of niet blauwe
kwartsen, twee generaties kwarts en violet-rode plagioklaas.
![]() |
![]() |
Garberggraniet - Zwerfsteen van Gieten (Dr.). Onder dalagranieten toont deze garberggraniet nog het duidelijkst zijn verwantschap met rapakivi's. Verspreid in het gesteente zijn dieprode, rondachtige kaliveldspaatovoïden aanwezig, waarvan sommige met een dunne plagioklaasmantel. | Garberggraniet - Zwerfsteen van Zevenhuizen (Gr.). Gezaagd en gepolijst oppervlak. |
In Dalarne in Midden-Zweden worden Siljan- en Garberggraniet
ook tot de rapakivi-familie gerekend. Het zijn rode tot volrode granieten,
waarvan Garberggraniet voorzien is van kleine, met plagioklaas
ommantelde kaliveldspaatovoïden, hetgeen als een viborgitisch
kenmerk gezien mag worden. In Zuid-Zweden zijn vooral graniettypen als jungfrun- en de verwante virbograniet fraaie porfierische biotietrapakivi's. Ook de bekende volrode götemargraniet is als porfierische rapakivigraniet te herkennen, compleet met rondachtige blauwgrijze eerstelingen van kwarts.
NB. vanwege de grote onderlinge gelijkenis van een aantal Smalandgranieten, waaronder bovengenoemde typen, is het maar zeer de vraag of hun status als gidsgesteente wel te handhaven is. De overgangen zijn legio. Vaak is niet te zeggen waar het ene graniettype begint en het andere ophoudt. Rode en grijze Växiögraniet kunnen zeker uit de lijst van Zuidzweedse gidsgesteenten geschrapt worden.