Afwijkende weergave

Op dit moment wordt er gewerkt aan het geschikt maken van de website voor tablets en mobiele apparaten. Het kan zijn dat de weergave hier en daar nog niet optimaal is. Wij vragen daarvoor uw begrip.

 

 


Rhombenporfieren zijn veldspaatrijke gesteenten. 

Plagioklaas en kaliveldspaat komen bij benadering in gelijke

percentages voor. Kaliveldspaat is vooral aanwezig in de grondmassa,

plagioklaas vormt in hoofdzaak de eerstelingkristallen.

 

De meeste rhombenporfieren zijn rijk aan eerstelingen (fenokristen),

bijna altijd in de vorm van veldspaten. Hoewel er bij zijn met een fraaie ruit- of

spoelvorm, is de meerderheid van de veldspaten onregelmatig van

vorm. Sommige typen rhombenporfier bevatten zelfs in het geheel

geen rhombische eerstelingkristallen. In sommige meer basische typen als

rhombenporfier RP13 zijn de eerstelingkristallen gedrongen hoekig of rechthoekig van vorm.

Deze typen noemt men rechthoekporfier. Ze zijn te beschouwen als

overgangsvorm tussen rhombenporfier en basalt.
 

 

 

Rechthoekporfier_RP13_variant_Pipenhus-type_-_Werpeloh_Dldjpg Rhombenporfier__RP3b_detail_-_Werpeloh

Rechthoekporfier, RP13, type Pipenhus - Zwerfsteen van Werpeloh (Dld.).

 

De naam rechthoekporfier duidt op de smal rechthoekige vormen van de eerstelingen. Ruimtelijk zijn het platte kristallen, die door beweging van het magma of de lava parallel aan elkaar gerangschikt werden. Rechthoekporfieren missen de voor rhombenporfieren zo kenmerkende ruit- of spoelvormige eerstelingen. Rechthoekporfieren nemen qua samenstelling een positie in tussen rhombenporfieren en plagioklaasbasalten. 

Rhombenporfier - Zwerfsteen van Werpeloh (Dld.).

 

De vorm van de eerstelingen in rhombenporfieren is zeer variabel. Zuivere ruitvormen komen in verhouding maar weinig voor.

Rhombenporfier_fenokrist_2_-_Werpeloh_Dldjpg Rhombenporfier_fenokrist_-_Werpeloh_Dldjpg

Rhombenporfier - Zwerfsteen van Werpeloh (Dld.).

 

Vergroot beeld van een gezaagd oppervlak met typisch spoelvormige eerstelingen. De donkere pitjes zijn insluitsels van magnetiet. Kaliveldspaat en plagioklaas zijn onregelmatig verdeeld aanwezig. De eerste is aan de oranje kleur te herkennen. De combinatie van plagioklaas en kaliveldspaat is de reden dat men bij rhombenporfieren van ternaire veldspaten spreekt.

Rhombenporfier - Zwerfsteen van Werpeloh (Dld.).

 

In de meeste rhombenporfieren zien de veldspaten er niet fris meer uit. Door hun hoge leeftijd hebben chemische omzettingen plaats gevonden, waarbij secundaire mineralen zijn ontstaan. In de grote eersteling zijn groene vlekjes van epidoot te herkennen..

 


De eerstelingkristallen van veldspaat zijn vaak vergroeid tot veelhoekige aggregaten of tot

kristallen met twee of meer punten, soms zijn de vergroeiingen meer

stervormig. Bij bepaalde typen rhombenporfier is dit laatste zelfs een

kenmerk. De grootte van de eerstelingen is erg variabel, 3-40mm,

de zeer kleine veldspaatsplinters niet meegerekend. Omdat de

grondmassa vooral uit kaliveldspaat bestaat ontbreekt daar de

karakteristieke ruit- of ellipsvorm. De kleine kristallen zijn korrelig

of rechthoekig.
 

 

 

veldspaateersteling_vergroeid_-__WerpelohDldjpg Veldspaateersteling_met_secundaire_kristalgroei_-_Werpeloh_Dldjpg

Rhombenporfier, detail oppervlak - Zwerfsteen van Werpeloh (Dld.).

 

Onderaan, links van het midden is een sterk vergroeide eersteling zichtbaar, die op zijn minst uit acht individuen is opgebouwd. Een aggregaat dus. Links daarvan is een eersteling zichtbaar met een aangevreten uiterlijk, waarschijnlijk het gevolg van magmatische corrosie. De groenachtige vlekken en vegen zijn door omzetting ontstaan. Deze zijn van epidoot. 

Rhombenporfier, detail met eersteling - Werpeloh (Dld.).

 

Eerstelingen in rhombenporfier geven soms blijk van een ingewikkeld vormingsproces. De vorm van de eersteling hierboven is heel bijzonder. Het spoelvormige basiskristal is aan het dunne roodachtige lijntje te herkennen. Het kristal is omgeven door een zoom van kleine, min of meer loodrecht op het oppervlak geörienteerde kristallen. Deze ontstonden in een latere fase, waarbij het oorspronkelijke kristaloppervlak van het eerstelingkristal als substraat diende.

 


De veldspaateerstelingen zijn van anorthoklaas (ternaire veldspaat).

Deze veldspaatvorm bestaat zowel uit plagioklaas als uit kaliveldspaat. De kern is

meestal van plagioklaas met daaromheen een smalle lichter gekleurde

zone van kaliveldspaat, die overigens ook afwezig kan zijn.

Omzettingsverschijnselen zijn de oorzaak dat de plagioklaas troebel is geworden en

verkleurd. Hierbij zijn secundaire mineralen

gevormd. Een van de opvallendste daarvan is groene epidoot. Deze

secundaire mineralen vormen vlekjes, stipjes en fijne aderpatroontjes

in de veldspaten.


 

 

Rhombenporfiereersteling_vergroeid_-_Werpeloh_Dldjpg Rhombenporfier_met_gezoneerde_eersteling-_Werpeloh_Dldjpg
Eerstelingen in rhombenporfieren zijn vaak met elkaar vergroeid. Ze bestaan voornamelijk uit plagioklaas omgeven door een smalle zone van kaliveldspaat. Kaliveldspaat kan ook vleksgewijs in de eerstelingen aanwezig zijn. In meer basische typen is kaliveldspaat vaak afwezig. Vergroeid of als afzonderlijk kristal, in rhombenporfieren vinden we regelmatig prachtig gezoneerde eerstelingen. Ze maken duidelijk dat de kristallen een ingewikkeld groeiproces hebben doorgemaakt.

 


In andere typen rhombenporfier bevatten de eerstelingen veel

kleine insluitsels van donkere ijzer- en magnesiumrijke mineralen w.o. die van

magnetiet. Vaak zijn deze insluitseltjes concentrisch gerangschikt waardoor sommige 

eerstelingkristallen zonair van bouw zijn.


Het plagioklaasgehalte is de oorzaak dat de eerstelingen in rhombenporfier snel

verweren. In rhombenporfieren die in doorlatende zandige afzettingen zijn gevonden,

zijn de eerstelingen door verwering vaak fraai wit of geelwit van kleur.

Oppervlaktevondsten en vondsten uit akkers zijn vaak zo sterk verweerd

dat de plagioklazen geheel zijn opgelost en verdwenen. Deze kristallen hebben putten en gaten in het oppervlak nagelaten.


 

 

Rhombenporfier_verweerd_-_Hoge_Veld_Norg_Drjpg Rhombenporfier_RP12_-_Hoge_Veld_Norg_Drjpg

Rhombenporfier - Zwerfsteen van het Hoge Veld, Norg (Dr.)..

 

Voor zover bekend is dit de grootste rhombenporfier die tot dusver in Drenthe gevonden is. De kei meet 36x39x15cm. Het is een oppervlaktevondst die uit de bouwvoor van een akker te voorschijn kwam. Hoewel als zwerfsteentype bijzonder, is de kei eigenlijk niet om aan te zien.

Rhombenporfier - Zwerfsteen van het Hoge Veld, Norg (Dr.).

 

In de sterk verweerde zwerfsteen zijn de grote eerstelingen vrijwel geheel opgelost. Het oppervlak zit daardoor vol met putten. De talrijkheid en de vorm ervan doen vermoeden dat we met een rhombenporfier van het type RP12 te maken hebben.

 






 

 

 
© 2010-heden Kijkeensomlaag.nl
Flag Counter