De laagdikte van de Nieuweschootkeileem schommelt tussen de 3 en 7

meter. De kleur is in onverweerde toestand roodbruin; verweerd is de tint

meestal roestbruin. De roodbruine kleur van de Nieuweschootkeileem

wordt veroorzaakt door de opname van een hoog percentage klei- en

zandpartikels uit de Vroeg-Devonische Old-Red zandsteen in Estland/Letland

en de voortzetting daarvan op de bodem van de Oostzee.

 

 

Het lithologische karakter van de Nieuweschootkeileem op het noordeinde

van de Hondsrug tussen Haren en in het noorden van de stad Groningen

en ook zuidelijker op de Hondsrug bij Gieten is bijzonder. Keileem in beginsel,

ja, maar dan in de vorm van lenzen, onregelmatige plaatvormige pakketten

en slierten temidden van andere glacigene afzettingen. De keileempartijen

wisselen meestal over korte afstand zowel in horizontale als in verticale

richting af met metersdikke steenpakkingen, smeltwatergrinden, grofkorrelige

smeltwaterzanden en andere glacifluviatiele afzettingen.

 

 

Vooral de steenpakkingen zijn indrukwekkend. De metersdikke lagen

bestaan uit duizenden grotere en kleinere dicht opeengepakte, meest

sterk afgeronde zwerfstenen. De ruimten tussen de keien zijn opgevuld

met zeer grof, sterk leemhoudend, grindhoudend zand.

Niet zelden bestaan de steenpakkingen voor het overgrote deel uit

kristallijn materiaal, waaronder bijzonder veel rapakivi’s. In andere

gevallen maken zeer veel paleozoïsche kalkstenen in allerlei groottes

onderdeel uit van het gezelschap.
 

 

 

Pakket glacigene afzettingen die kenmerkend is voor de Nieuweschootkeileem op de noordelijke Hondsrug. Tot aan de schep zijn vooral sterk grindhoudende smeltwaterzanden te zien, afgewisseld door een strook gelaagd rossigbruin smeltwaterzand. Daarboven tekent zich een donkerder band af die uit een massieve zwerfsteenpakking bestaat. Vervolgens opnieuw een laag  sterk gelaagd smeltwaterzand. De bovenste bruine strook is wederom een keienpakking.	Hetzelfde glacigene pakket als hiernaast. De serie afzettingen is in de laatste fase van de vergletsjering als uitsmeltingskeileem bovenop de Noordhornkeileem terecht gekomen en door glaciale stuwing bijna 90 graden op zijn kant gezet - Kreupelstraat, Groningen.
De Nieuweschootkeileem is op het noordeinde van de Hondsrug zeer rijk aan zwerfstenen. Vooral de strook tussen Haren en het noorden van de stad Groningen staat hier om bekend. Een aanzienlijk percentage van de zwerfsteeninhoud bestaat uit lichtkleurige Ordovicische en Silurische kalkstenen.	Het merendeel van de zwerfstenen op de foto zijn kalkstenen. Ze bevatten een enorm scala aan fossielen, waaronder een groot sortiment koralen. In tegenstelling tot de eveneens kalksteenrijke Noordhornkeileem komen in het Nieuweschoot-type veel Silurische en Vroeg-Devonische dolomietische kalkstenen voor.

 

 

 

In tegenstelling tot de zwerfstenen uit de keileem zijn die uit de

steenpakkingen en de smeltwaterafzettingen zonder uitzondering

afgerond en bezitten vooral de zachtere kalkstenen een geblutst oppervlak.

Gletsjerkrassen en oppervlaktepolijsting die anders zo gewoon zijn op

kalkstenen ontbreken geheel.

 

 

Opvallend is verder ook het relatief grote aantal gebroken en vergruisde

zwerfstenen. Dit komt zowel voor onder de kristallijne zwerfkeien als

onder de kalkstenen. Op een aantal locaties komen concentraties

voor van gebroken of verbrijzelde kalkstenen die door secundaire

kalkuitscheiding tot breccies aaneengekit zijn. Deze merkwaardige

zwerfstenen duidt men aan als Quetschsteine, een onvertaalbare

Duitse uitdrukking voor dit type gebroken stenen.

 

 

De gebroken en deels weer aaneengekitte zwerfstenen doen

vermoeden dat de keien dicht op elkaar, wellicht al in de vorm

van steenpakkingen, door het landijs zijn getransporteerd. Tijdens

het transport zijn de stenen in het ijs onder hoge druk tegen

elkaar geperst waarbij talloze gebroken of verbrijzeld werden.
 

 

 

Door ijsdruk in het landijs kapotgedrukte Ordovicische kalksteen. De steen is in zijn ijzige omgeving door uitscheiding van secundaire kalk weer aaneengekit. Dergelijke stenen noemt men Quetschsteine. Zwerfsteen van Groningen.	De kalksteen is door ijsdruk tegen andere stenen gebroken en deels langs een smalle zone verbrijzeld. De breuknaad is samen met het gruis weer aaneengekit. Ook kristallijne zwerfstenen zijn in de Nieuweschootkeileem vaak gebroken. Zwerfsteen van Groningen.

 

In het Nieuweschoot-type is het gehalte aan zwerfstenen groot, veel groter

dan in de eronder gelegen Assen- of Noordhornkeileem. Op het noordeinde

van de Hondsrug bij Groningen zijn de aantallen zwerfstenen echter enorm.

De rijkdom aan keien daar wordt nergens in ons land overtroffen.

 

 

Het kristallijne zwerfsteengezelschap is meer nog dan in de Noordhorn/

Assenkeileem oostbaltisch getypeerd. Hesemanntellingen leveren

formules op van 10.000, 9100 enz. Rapakivi’s vormen veruit de belangrijkste

zwerfsteengroep. In zwerfsteentellingen maken zij vaak meer dan 90%

van de gidsgesteenten uit. Verder valt in het Nieuweschoot-type bij

Groningen de enorme rijkdom op aan Ordovicische en Silurische kalkstenen,

met daarbij inbegrepen de talloze dolomietische kalkstenen die deels 

van Vroeg-Devonische ouderdom zijn. In de Nieuweschootkeileem ontbreekt

vuursteen. Het is alleen aangetoond in de fijngrindfractie <1cm.

 

 

Bij Gieten konden in de omgevende rode keileem op een paar plaatsen

een aantal paleozoïsche kalkstenen verzameld worden, waaronder een

verweerde gelaagde dolomietische kalksteen. Dat de keileem hier niet

helemaal ontkalkt is, is waarschijnlijk te danken aan de dikte ervan. Die

bedraagt bij Gieten zeker 7 meter; de onderkant van de keileemafzetting

daar was niet ontsloten.

 

 

 

Nieuweschootkeileem wordt door zijn typische roodbruine kleur ook wel  'Rode keileem' genoemd - Haren (Gr.).	Dolomietische kalkstenen komen in allerlei variaties veel voor in de Nieuweschootkeileem. Ze zijn van Laat-Silurische en Vroeg-Devonische ouderdom - Engels Kamp, Groningen.

 

 

Verschillen in de samenstelling van het zwerfsteengezelschap
 

Zowel in de Assen en Emmen keileemtypen als in hun kalkrijke pendanten

treden opmerkelijke verschillen aan de dag. Beide keileemgroepen

bezitten een oostbaltisch zwerfsteengezelschap, maar ze verschillen op

onderdelen zeer duidelijk van elkaar. Ålandrapakivi’s zijn in beide keilemen

algemeen, maar het aandeel rapakivi’s afkomstig van het Kökar-satellietmassief,

zuidwestelijk van de Aland-archipel is in het Emmen/Nieuweschoot keileemtype

duidelijk hoger dan in de Assen/Noordhornkeileem. Verschillen komen ook tot

uiting in andere zwerfsteengroepen. Gidsgesteenten uit de Zweedse provincies

Dalarne en Småland ontbreken in de Emmen/ Nieuweschoot-keilemen, terwijl

die in de Assen/Noordhornkeileem altijd aanwezig zijn.

 

 

Opmerkelijke verschillen zien we ook onder de paleozoïsche kalkstenen. Die

uit de Nieuweschootkeileem zijn meest geelgrijs, geelbruin tot groengrijs van

kleur. In het Noordhorn-type zijn ze gemiddeld een stuk kleiner en grijs

tot blauwgrijs.

 

 

Ook in de samenstelling van de fossielen zien we deze verschillen terug.

Fossiele koraalkolonies, zowel tabulaten als rugose koralen, zijn in de

Nieuweschootkeileem onvergelijkbaar veel talrijker, ze zijn bovendien

gedifferentieerder in soortensamenstelling. Tenslotte – het werd hierboven al

even aangegeven – zijn Silurische en Vroeg-Devonische dolomietische kalkstenen

nagenoeg geheel voorbehouden aan het Nieuweschoot keileemtype. In de

Noordhornkeileem ontbreekt dit gesteentetype vrijwel geheel.

 

De verschillen tussen beide oostbaltische keilemen liggen vooral in

de verschillende herkomstgebieden van de sedimentaire zwerfstenen.

De herkomst van het kalkige materiaal uit de Nieuweschootkeileem moet

vooral gezocht worden in de zuidelijke Botnische Golf en het noordoosten

van de Oostzee. De paleozoïsche kalkstenen uit de Noordhornkeileem

komen vooral uit het Oostzeegedeelte oostelijk en zuidoostelijk van het

Zweedse eiland Gotland.
 

 

 

Acervularia ananas - Engels Kamp, Groningen.   Een kolonievormende rugose koraal. De gelijkenis met beschreven koraalsoorten uit de rifafzettingen op de Estische eilanden Hiuumaa en Saarema is treffend.	Favosites sp. - Engels Kamp, Groningen.   Een veelvoorkomende tabulate koraal. Het sortiment koralen dat in de loop van de tijd in de keileem van de noordelijke Hondsrug is gevonden, komt nagenoeg geheel overeen met de soorten die in Estland beschreven zijn.
Beyrichienkalk met talloze schaalhelften van deze kleine ostracoden. Verder zijn ronde stengelleden van crinoïden te zien en helemaal rechts een kokervormig schelpje van Tentaculites - Engels Kamp, Groningen.	Beyrichiënkalk ontwikkeld als Nuculakalk met talloze kleppen en steenkernen van de brachiopode Camarotoechia nucula - Selwerd, Groningen.