Het Noordhorn keileem-type kan beschouwd worden als de kalkhoudende
variant van de Assenkeileem. Binnen het Hondsrugsysteem treffen we
Noordhornkeileem samen met keileem van het Nieuweschoot-type aan
op de noordeinden van de Hondsrug, de Tynaarlorug en de zandrug van
Rolde, respectievelijk tussen de plaatsen Haren en Groningen, bij
Hoogkerk en op de keileemhoogte van Zuidhorn en Noordhorn.
De Noordhornkeileem is homogeen en zandig. Onverweerd en in natte
toestand is de keileem donkergrijs, droog is de kleur lichter grijs.
Indien geoxideerd neigt de kleur naar lever- en roestbruin. De gemiddelde
dikte van de keileem bedraagt tussen Haren en Groningen zo’n 5 meter,
zuidelijker op de Hondsrug is de dikte geringer, bij Gieten ca. 3 meter,
ten zuiden daarvan vaak nog minder.
De samenstelling van het zwerfsteengezelschap is net als die van het
Assen-type oostbaltisch getypeerd, dus ook hier veel rapakivigranieten.
Kenmerkend is het voorkomen van kristallijne zwerfstenen uit Dalarne
en Småland. Hoewel wisselend in aantal, ontbreken ze in geen telling.
![]() |
![]() |
Bouwputvloer met gedeeltelijk geoxideerde Noordhornkeileem . Bovenaan is de uitermate zwerfsteenrijke Nieuweschootkeileem aanwezig - Hereweg, Groningen. |
Noordhornkeileem is betrekkelijk rijk aan vuursteen. In onverweerde toestand zijn de meeste vuurstenen zwart van kleur met een witte cortex. - Haren (Gr.).
|
![]() |
![]() |
Onverweerde zandige Noordhornkeileem - Kreupelstraat, Groningen.
Centraal op de foto zijn twee grijze paleozoïsche kalkstenen zichtbaar. |
Onverweerde sterk zandige Noordhornkeileem - Haren (Gr.).
De paleozoïsche kalkstenen in dit keileemtype zijn doorgaans kleiner en ook blauwgrijzer van kleur dan die in de Nieuweschootkeileem. |
Het sedimentaire zwerfsteengezelschap
Ontkalking door verwering en uitloging is de oorzaak dat de
samenstelling van het gezelschap sedimentaire zwerfstenen
in de Noordhornkeileem sterk afwijkt van dat uit het Assen-type.
Noordhornkeileem bevat een hoog percentage meest kleine
Ordovicische en Silurische kalkstenen. Opvallend is het nagenoeg
ontbreken van dolomitische kalkstenen. Op de noordelijke Hondsrug
ligt het percentage onder de 1%. Ter vergelijking: In het Nieuweschoot-
type ligt het percentage dolomitische kalkstenen op 19% of meer.
Noordhornkeileem is net als het Assen-type rijk aan vuursteen. In
de onverweerde keileem zijn de meeste vuurstenen zwart, grijs of
grijsbruin van kleur. Vooral de eerste kleurvariant komt veel voor,
ook in grote stukken, vaak met restanten aanhangend krijt.
Het oorsprongsgebied van de vuursteen uit deze keileem is een
andere dan die uit de Heerenveenkeileem. Fossielen worden er
sowieso weinig in aangetroffen. De meeste stukken zijn fossielvrij.
Bryozoënvuursteen wordt er weinig onder aangetroffen, maar is
niettemin makkelijk herkenbaar.
Afslibbingsproeven laten zien dat het zandige residu rijk is aan losse
cretaceïsche mesofossielen, waaronder talrijke bryozoënfragmenten.
Niet minder opvallend zijn de zeer talrijke zwartbruine bruinkoolpartikels
afkomstig uit Duitse Tertiaire bruinkoolafzettingen. Eveneens van
Tertiaire ouderdom zijn de kleine splinters barnsteen die er in
voorkomen naast fragmenten van Tertiaire (Oligoceen en Mioceen)
mollusken.
De zuidwestbaltische invloed in de Noordhornkeileem blijkt ook uit het
voorkomen van Rode en Grijze Orthocerenkalk. Opmerkelijk is wel dat
zwerfsteensoorten als Tessinizandsteen, Skolithoszandsteen e.d. die
in Zuid-Zweden dagzomen, zowel in het Noordhorn als in het Assen
keileemtype nagenoeg ontbreken. Blijkbaar is de baan van het landijs
met materiaal van dit keileemtype een andere geweest dan die van
de Heerenveen-keileem.
Zwartgrijze onverweerde vuursteen met dunne witte cortex - Zwerfsteen van Groningen.