Pegmatieten zijn bijzondere granietachtige gesteenten. Op het breukvlak zijn het opvallende, mooie gesteenten, vooral dank zij de sterk spiegelende splijtvlakken van de kaliveldspaat. Zwerfstenen van pegmatiet zijn doorgaans zeer grofkorrelig tot uitgesproken grootkorrelig. Vooral kaliveldspaten bereiken in zwerfstenen niet zelden afmetingen van meerdere centimeters, in sommige gevallen zijn ze zelfs meer dan een decimeter groot.
 

Pegmatieten bestaan voornamelijk uit kaliveldspaat en kwarts. De veldspaat is lichtkleurig, wit, rose, oranje, geel, soms rood . Kwarts is rijkelijk aanwezig. Dit mineraal

vormt gewoonlijk onregelmatige opeenhopingen en/of aggregaten van glasheldere of

lichtgrijze kleur. Soms is de kwartskleur meer rookkleurig.
 

 

 

Pegmatietgang_in_biotietgneis_-_Vradal_Noorwegen Pegmatietgang_met_amazoniet_in_gneis_-_Vradal_Noordwegen

Pegmatietgang in biotietgneis - Vradal, Telemarken, Noorwegen.

 

Pegmatietader met blauwgroene amazoniet - Vradal, Telemarken, Noorwegen.

 


 

Pegmatieten vormen aders, gangen en lenzen in andere magmatische

en metamorfe gesteenten. Pegmatietvoorkomens vormen eveneens grote

vingervormige uitstulpingen aan de buitenzijde van granietmassieven,

die tientallen meters tot wel meer dan 100 meter lang kunnen worden.

Deze uitstulpingen in het omringende gesteente noemt men apofysen.

Naast deze zijn er ook voorkomens van pegmatiet bekend van tientallen

kilometers lengte, maar dit zijn uitzonderingen. In de petrologie

rekent men pegmatieten tot de ganggesteenten.
 

 

 

Pegmatiet_-Groningen Pegmatiet_-_Ellertshaar_Drjpg

Pegmatiet met grove grijze kwartslijsten - Zwerfsteen van Groningen.

 

Pegmatiet mert rookkleurige kwarts - Zwerfsteen van Ellertshaar (Dr.).

 


 

Pegmatieten bevatten dikwijls zeldzame mineralen, soms van

edelsteenkwaliteit. Ook leveren ze waardevolle grondstoffen voor de

porceleinindustrie.

 

 

 Dat zich bij pegmatieten grote kristallen hebben kunnen vormen,

heeft vooral te maken met de dunvloeibaarheid van het waterrijke

restmagma. Atomen en moleculen kunnen in de gasrijke vloeistof

makkelijk naar groeikernen diffunderen. Bovendien is het aantal

kristalkiemen in restsmelten niet groot.

 

 

Pegmatieten noemt men wel eens kraamkamers van mineralen.

In het gesteente komen niet zelden meterslange kristallen voor van

beryl, aquamarijn, toermalijn, apatiet e.d.. In holten van het

gesteente konden zich op het laatst kristallen vormen die als

edelsteen gewonnen worden. Vooral in Brazilië en op Ceylon wint

men daaruit grote aantallen fraaie edelstenen. Ook bevatten

pegmatieten soms grote hoeveelheden zeldzame aardelementen

als lithium, berylium en tantalium. Pegmatieten exploiteert men

daarom overal ter wereld.
 

 

 

Schriftgraniet_-_Bunnerveen Schriftgraniet_-_Groningen

Schriftgraniet - Zwerfsteen van het Hoge Veld (Norg, Dr.).

Schriftgraniet - Zwerfsteen van Groningen.

 


 

Een bijzondere vorm van pegmatiet is schriftgraniet. Kwarts 

vormt in schriftgranieten figuurtjes die aan Arabische, Hebraïsche of gewone

lettertekens doen denken. Zwerfstenen van zowel schriftgraniet

als van pegmatiet komen betrekkelijk veel voor, pegmatieten meer

nog dan schriftgraniet.

 

 

Op onderstaande foto's zijn een aantal verschillende zwerfsteentjes van pegmatiet

afgebeeld. Ze zijn voor de voet weg opgeraapt uit

verweerde keileem en uit keizand. Bijzonder is de witte

schriftgranietische pegmatiet links bovenaan op de eerste foto. Hier

zijn vooral kwartslijsten te zien die op dwarsdoorsnede de bekende

lettertekens vormen.
 

 

 

Pegmatieten_verbeterd_1 Pegmatieten_verbeterd_2

 

Terug

 

 

 

© 2010-heden Kijkeensomlaag.nl
Flag Counter