De rhombenporfierdekken in Krokskogen en Vestfold

 

Rhombenporfieren komen we overal in het Oslogebied tegen, van

Brunlanes in het zuiden tot in het Brummunddal, 220 km noordelijker.

Ze vormen een aantal kleinere lavaplateaus en, belangrijk, een

tweetal grotere. Daarnaast kennen we rhombenporfier als ganggesteente.

Het Krokskogen lavaplateau en het zuidelijk daarvan gelegen plateau

van Vestfold zijn bepalend voor de rhombenporfieren in het huidige

Oslogebied. Het lavaplateau van Krokskogen is ca. 400 km²groot. Het

ligt ten westen van de stad Oslo. Het is de typelocaliteit waarop de

stratigrafie van de opeenvolgende rhombenporfierdekken is gebaseerd.

Het is ook de enige plaats in het Oslogebied waar een groot aantal

afzonderlijke rhombenporfierdekken boven elkaar voorkomen en die over

een afstand van ca. 10 km te vervolgen zijn. Het plateau van Krokskogen

telt zo’n 22 afzonderlijke lavauitvloeiingen met een totale dikte van

ca. 900 m. De rhombenporfierafzettingen zijn verspreid over het pakket

een aantal malen onderbroken door basaltuitvloeiingen. De erupties

van rhombenporfier in Krokskogen werden afgesloten met het uitvloeien

van basalt van type B3. Deze dekt de onderliggende rhombenporfier RP12

af.

Het andere grote rhombenporfiergebied is dat van Vestfold. Het ligt

zuidelijk van Krokskogen, ruwweg ten westen van de Oslofjord en is

bij benadering een kleine 1000 km²groot. Hier zijn maar liefst 50

afzonderlijke rhombenporfieruitvloeiingen aangetoond. Een aantal

porfierdekken komt overeen met die van Krokskogen, daarnaast zijn

er talrijke die alleen in Vestfold voorkomen.

Ook hier zien we dat het uitvloeien van rhombenporfierlava’s een

aantal malen onderbroken werd door het uitvloeien van basalt. Met

name in de eindfase van het rhombenporfiervulkanisme zijn de

afzonderlijke porfierdekken in Vestfold van elkaar gescheiden door

afzettingen van conglomeraat, silicarijke, trachietische lava’s en

ignimbriet.

Een van de meest omvangrijke uitvloeiingen van rhombenporfier heeft het bekende type RP1 opgeleverd. Over een lengte van ca. 170 km komt deze typische rhombenporfier met zijn smalle evenwijdig gerangschikte eerstelingen op verschillende plaatsen in het Oslogebied voor. Het type is vooral bekend als RP1 Kölsas. Deze rhombenporfier vormt de top van de heuvel Kölsas, net ten noorden van de stad Oslo.

Rhombenporfierklif bij Krokskogen in Zuid-Noorwegen. Rhombenporfieren vormen een groot aantal elkaar bedekkende lava-afzettingen. De dikte van de afzonderlijke rhombenporfiertypen varieert van enige meters tot bijna 200 meter. In het Krokskogengebied onderscheidde Brögger een twaalftal afzonderlijke rhombenporfieren.

Hoewel de getallen in de publicaties van elkaar afwijken

ontstonden de rhombenporfieren van het Krokskogenplateau in

een periode van ruwweg 14 miljoen jaar, die van Vestfold in

ca. 10 miljoen jaar. Afgezet tegen het aantal rhombenporfier-

dekken betekent dit voor Krokskogen dat tussen de opeenvolgende

lavauitvloeiingen gemiddeld 600.000 jaar zat. Op het plateau van

Vestfjold zijn vijftig afzonderlijke rhombenporfierafzettingen

vastgesteld. De periode tussen de opeenvolgende erupties bedraagt

daar gemiddeld 250.000 jaar. In dit licht gezien is het vulkanisme

in het Oslogebied dus niet zo uitzonderlijk, hoe indrukwekkend en

langdurig sommige erupties ook waren.

Rhombenporfierconglomeraat - Zwerfsteen van Voera, zuidelijk van Sandefjord op Västeroya, Zuid-Noorwegen.	Rhombenporfier, type RP4 - Krokskogen, Oslo, Noorwegen.   Rhombenporfieren van dit type lijken enigszins op die van het type Kölsas (RP1).