Zo nu en dan ontdekt men onder zwerfstenen typen die een nieuw gidsgesteente blijken te zijn. Dit laatste vooral dankzij stenenverzamelaars die jaar in jaar uit hun vakantie doorbrengen in Zweden, Noorwegen of Finland. Daar gaat men op zoek naar gesteenten die wellicht een nieuw gidsgesteente kunnen opleveren. Vergelijking van de meegenomen gesteentemonsters met zwerfstenen levert op deze manier zo nu en dan verrassingen op. Västervikkwartsiet is zo'n verrassing.
![]() |
Västervikkwartsiet bezit een typisch grijsblauwe tot licht amethist-achtige kleur. Zwerfsteen van Borger. |
Kwartsiet is een hard kwartsgesteente dat door metamorfose uit zandsteen
ontstaat. Daarnaast kent men ook zogenaamde diagenetische kwartsiet met
vergelijkbare eigenschappen. Dit laatste, bikkelharde kwartsgesteente ontstaat
in vochtig-warme klimaten vrij dicht onder het oppervlak door het dichtkiezelen van de poriën van zandsteenpakketten. Deze veranderen daardoor in een dicht, keihard gesteente. Er bestaat dus metamorfe kwartsiet en een gesteente met vergelijkbare eigenschappen dat niet metamorf is, dus nog gewoon sedimentair.
Bij metamorfe kwartsieten zijn de afzonderlijke zandkorrels bij hoge
druk en verhoogde temperatuur, diep in de aardkorst, vervormd en tegelijk gerekristalliseerd. De
korrels zijn daarbij sterk vertand en innig met elkaar vergroeid. Op de
breuk zijn dergelijke gesteenten fijn borstplaatachtig dicht maar soms
ook glasachtig met de kenmerkende vetglans die kwarts eigen is.
![]() |
Västervikkwartsiet. De ietwat gewolkte structuur is kenmerkend voor deze kwartsieten. Zwerfsteen van Grollo (Dr.). |
Aan de zuidoostkust van Zweden bij de plaats Västervik komt een
karakteristieke kwartsiet voor die van buiten en ook op doorslag
blauwachtig grijs van kleur is. De intensiteit van de blauwe kleur is
variabel. Soms is de kleur enigszins paarsblauw waardoor de herinnering
aan amethist opgeroepen wordt. De meeste zwerfstenen echter zijn
grijsachtig met een meer of minder duidelijke blauwe kleurzweem, waar soms nog iets van rood
doorheen schijnt. Van dichtbij valt op dat het gesteente een ietwat
gewolkte structuur bezit.
In de keientuin in Borger liggen meerdere Västervikkwartsieten, dus zeldzaam is
dit nieuwe gidsgesteente bepaald niet. Eén ervan, waarvan de kleur
lokaal licht amethistkleurig is, heeft in de keientuin een aparte plaats
gekregen.
De blauwe kleur in kwarts en kwartsgesteenten komt in Scandinavië
relatief veel voor. Veel granieten bezitten blauwe kwarts, bepaalde rapakivigranieten en porfieren niet
uitgezonderd. Elders in Europa komt blauwe kwarts weinig voor. De oorzaak van de blauwe kleur kan verschillend zijn. In
sommige rapakivi's wordt de kleur veroorzaakt door zeer fijn verdeelde,
uiterst kleine naaldjes van rutiel. Deze verstrooien alleen het blauwe
licht uit het kleurenspectrum, net als fijne stofdeeltjes in de lucht die
verantwoordelijk zijn voor de blauwe kleur daarvan. In andere gevallen
kan de kleur veroorzaakt zijn door roosterfouten in kwartskristallen
of gewoon doordat net als in gletsjerijs het rode licht uit het lichtspectrum
geabsorbeerd wordt waardoor het blauw wordt gereflecteerd.
![]() |
Västervikkwartsiet. Vooral als de stenen nat zijn komt de blauwe kleur tot uitdrukking. Zwerfsteen van Tien Heugten, Schoonlo (Dr.). |
Wat de typische blauwe kleur in Västervikkwartsiet veroorzaakt, is niet bekend.
Opvallend is de blauwe kleur wel, vooral als de steen nat is.